Schaapskudde speelt grote rol in ontwikkeling De Maasduinen

Langs de Maas, vanaf Heijen tot aan Arcen in Noord-Limburg ligt de ruim 4.500 hectare van Nationaal Park De Maasduinen. Het park kent een rivierlandschap met aan de ene kant de Maas en op de oever rivierduinen. Sommige duinen zijn wel tot een meter of 20 hoog. Achter de rivierduinen ligt een vlak en groot uitgestrekt landbouwgebied dat doorloopt tot aan de andere kant de Duitse grens. Het is het enige park in Nederland waar rivierduinen op zo’n grote schaal aanwezig zijn, en waar landbouwpercelen zo vervlochten zijn met de natuur. Dat maakt het gebied uniek en kwetsbaar. De gemeente Bergen heeft vijf jaar geleden besloten dat duurzaamheid een belangrijk thema is en dat wordt nu gerealiseerd in het landschap.   

In de zomerreeks van 2024 spreekt Groen Kennisnet met verschillende betrokkenen en vraagt ze naar hun kijk op de transitie naar een duurzaam landschap. 

Rob Kolman is de schaapherder van De Maasduinen en heeft 200 schapen onder zijn hoede. ''Mijn werk is heel dynamisch. Er is één rode lijn die niet verandert en dat is de zorg voor de schapen en met ze de hei opgaan, maar door verschillende factoren zoals weerstypen moet je je aanpassen en dan moet je afwijken van de rode lijn.''   

Uniek en divers  

Kolman vindt het Nationaal Park De Maasduinen bijzonder vanwege verschillende factoren, zoals onder andere de ligging. “Maasduinen is een vergeten stukje Nederland en hierdoor een rustig natuurgebied. Ook vind ik de unieke eigenschap van de duinen heel bijzonder. Er is hier een diversiteit in planten die we in deze mate nergens anders hebben in Nederland.” 

Kolman werkt samen met gemeente Bergen, Limburgs Landschap en ook agrariërs in het gebied. ''Bij de gemeente werk ik met Andries Arts en Ido Borkent, beide beheerders van het gebied.'' Met de beheerders spreekt Kolman over de doelen van het gebied en het begrazingsplan. Een aantal jaar geleden zijn ze ook druk geweest met de afrastering rond de schaapskooi om wolven tegen te houden. 

Oude manier van boeren terugbrengen 

Een kudde van 200 schapen brengt veel impact teweeg in de natuur, vindt Kolman. “Denk bijvoorbeeld aan het verplaatsten van zaden en insecten. Dat gaat één van de grootste veranderingen zijn die nu nog niemand ziet. Over een paar jaar komen bepaalde planten, reptielen en insecten terug die eerst niet op die plek waren. Met een schaapskudde die het gebied 'beheert', breng je ook een oude manier van boeren terug.'' 

Verbinding tussen noord, zuid en landbouw  

Er wordt een verbinding gemaakt tussen de noordelijke en zuidelijke gronden van het park en de landbouwgronden. Door die verbinding kan er veel gaan veranderen. Voor Kolman is het nog onduidelijk wat deze veranderingen betekenen voor de inzet van zijn kudde.''Gaat er landbouw blijven of gaat het gebied natuur worden? Wordt het natuurinclusieve landbouw of wordt het landbouwinclusieve natuur? Dit heeft veel effect op mijn bedrijfsvoering. Als de landbouw mag blijven, hoe ga ik dat toepassen? Als de transitie in het park de nadruk op landbouw krijgt, heeft de schaapskudde als verbindende factor een minder grote rol met hetgeen dat daar gebeurt, omdat agrariërs een grote rol gaan spelen in het gebied.''   

Kolman geeft aan dat het lastig is om al te weten welke rol hij gaat krijgen in deze transitie. Wat voor Kolman wel helder is, is dat zijn rol flexibeler gaat worden als de verbinding met de verschillende gebieden doorgaat. “Ik heb nu een kudde van 200 schapen. Als het een hele hete zomer wordt, heb ik voor dit heide-oppervlak 50 schapen te veel. Maar door die verbinding zou ik mijn schapen makkelijker en effectiever kunnen inzetten op andere gronden. Daardoor wordt mijn korte termijn bedrijfsvoering gemakkelijker, want schapen die ik ‘over’ heb kan ik weer inzetten als het een heel nat seizoen wordt. Als er grote grazers ingezet gaan worden en ik zou die mogen inzetten, zou dit een mooie toevoeging kunnen zijn aan mijn bedrijfsvoering binnen het beheer.” 

Kritisch over veranderingen 

Het transitieproces van De Maasduinen is nu in volle gang. Kolman kijkt kritisch naar het huidige veranderingsproces. "De inzet van de schaapskudde wordt vaak te laat meegenomen in alle ontwikkelingen. Bij de inrichting van terreinen wordt bijvoorbeeld niet nagedacht over schaduwplekken. Terwijl dat essentieel is voor mij. Het gevolg is dat ik pas op het laatste moment kan sturen met de hoeveelheid schapen in een bepaald gebied. En dat maakt mijn werk vrij uitdagend. Toch hoop ik iets moois neer te kunnen zetten wat toekomst heeft. Niet alleen voor mijn eigen bedrijf, maar ook voor de natuurterreinen in het gebied.''