Schaapskuddes in nood
De financiële positie van gescheperde schaapskuddes is zorgelijk, schrijft staatssecretaris Martijn van Dam in zijn kamerbrief van 26 april. Hij baseert zich op het rapport Wie stuurt de herder – Concurrentie of coöperatie? Natuur- en cultuurproductie met schaapskuddes'. Dat onderzoek, uitgevoerd door Alterra, kwam tot stand op verzoek van het Gilde van Traditionele Schaapherders. Het Ministerie van Economische Zaken (EZ) was de opdrachtgever. Bezuinigingen, verplichte openbare aanbestedingen, korte contractperiodes en veel te lage vergoedingen voor natuur- en heidebeheer maken het voor herders lastig.
Bedrijfsvoering
De financiële positie van herders is zo verzwakt, dat er onvoldoende ruimte is voor een duurzame bedrijfsvoering. Momenteel zijn er in Nederland op de heide 47 bedrijven actief met circa 90 herders. Daarnaast zijn er nog 73 bedrijven zonder heidebeheer, maar mogelijk met een gescheperde kudde op bijvoorbeeld natuurlijke graslanden, stadsparken en dijken. Voor een gemiddelde kudde met 250 ooien berekent het rapport op jaarbasis een exploitatietekort van € 28.600. In Noord-Nederland zijn de vergoedingen voor natuurbegrazing en het scheperen van kuddes slechter dan in de zuidelijke provincies.
Gescheperde kuddes hebben een hogere meerwaarde dan andere, soms duurdere vormen van beheer, zoals de inzet van grote grazers. Gescheperde kuddes dragen bij aan biodiversiteit en instandhouding van ons cultuurlandschap. Gescheperde kuddes zijn ‘levend erfgoed met diepe wortels die terugvoeren naar een ver verleden.’ Die cultuurhistorische waarde wordt ondergewaardeerd, zo stelt het rapport.
Maatregelen
Er zijn veel mogelijke oplossingen. Verbeteringen in het subsidiestelsel liggen voor de hand en er moet veel meer rekening worden gehouden met de toegevoegde cultuurhistorische waarde van de schaapherders. De overheid heeft in het verleden al maatregelen genomen, schrijft de staatssecretaris in zijn kamerbrief, zoals de invoering van een graasdierpremie en inrichting van een opleiding bij Helicon, maar dat is niet genoeg. Er zijn meer maatregelen nodig om de positie van gescheperde schaapskuddes te verbeteren.
Overleg
Met het Natuurpact, zoals dat in 2013 is vastgesteld, is natuurbeleid overgedragen aan de provincies. Zij zijn verantwoordelijk voor afspraken met schaapherders. De staatssecretaris wil daarom dat provincies en terreinbeheerders in overleg gaan over de uitkomsten van het rapport. Het Gilde van Traditionele Schaapherders pleit voor een vervolgonderzoek naar financiële mogelijkheden voor instandhouding van gescheperde schaapskuddes.
(Bron foto: Jan Nijman)