Selectief vissen, vrijwilligheid met beloning kan werken

Duurzaam beheer van visbestanden is een belangrijke pijler van nationaal en Europees visserijbeleid. Tot duurzaam beheer hoort onder andere het vermijden van ongewenste bijvangst oftewel selectieve visserij. Via de aanlandplicht zouden vissers gemotiveerd moeten worden tot selectieve visserij, maar in de praktijk werkt dat nauwelijks. Vissers staan niet te springen om selectief te vissen, het zorgt volgens hen vaak voor vangstverlies.

Daarbij zien vissers discards, ofwel de vissen en bodemdieren die na vangst weer overboord gaan als een bijdrage aan het zee-ecosysteem. Er zijn allerlei maatregelen waarmee de EU het selectieve vissen bevordert, maar vissers kijken kritisch naar die maatregelen. Ze zijn niet toepasbaar in alle vormen van visserij en ze worden ervaren als top-down. De sector stelt voor om vissers die vrijwillig selectief vissen te belonen. Daarom is onderzocht WMR welke vormen van beloningen er wereldwijd worden gebruikt en welke daarvan werken.

Vrijwillige beloningen die werken

Het onderzoek laat zien dat de volgende drie vormen van belonen geschikt lijken voor de Nederlandse situatie:

1. (extra) quotum
2. toegang tot kennis of onderzoeksondersteuning, bijvoorbeeld met kennisvouchers
3. (extra) subsidies

Ook sociale prikkels kunnen helpen. Sociale prikkels spelen in op reputatie, imago en voorbeeldfunctie. Deze prikkels zijn vaak effectiever in het veranderen van gedrag dan financiële prikkels en sancties. Hierbij gaat het om publieke waardering voor die vissers die selectief vissen. Er is nog een andere manier van sociale prikkel. Dat is samenwerken met andere vissers om methoden praktijkklaar te krijgen. Dit stimuleert de ontwikkeling en toepasbaarheid van nieuwe manieren voor selectieve visserij op de schepen, maar ook de saamhorigheid. Daarnaast zal de verspreiding van kennis via informele contacten versnellen.

Wat kan er?

Er vinden volop innovaties voor selectieve visserij plaats, maar veel van de onderzoeksresultaten vinden nauwelijks hun weg naar de sector. Dat leidt niet tot gewenste veranderingen en daarnaast voor een wiel dat regelmatig opnieuw wordt uitgevonden.

Het Kennis op Maat (KoM) project ‘Selectieve visserij en duurzaam beheer’ heeft deze kennis zichtbaar gemaakt, onder andere met YouTube filmpjes en factsheets. Dit maakt het makkelijker deze kennis te delen met de sector en het visserijonderwijs.

Er zijn netaanpassingen ontwikkeld voor onder andere de garnalenvisserij, de tongvisserij en de visserij op Noorse kreeft.Voor de garnalenvisserij laat onderzoeker Pieke Molenaar zes innovaties zien om bijvangst te scheiden van de marktwaardige garnalen. Alle innovaties zijn getest in de commerciële visserij. Er zijn factsheets over een aantal van deze aanpassingen: de zeefmat, het sorteerrooster, de brievenbus en de top outrig.

Ook voor de tongvisserij is er een aanpassing, het drempelpaneel, te zien in het filmpje Selectief vissen op tong - maar hoe dan?. Voor de visserij op Noorse kreeft in de Noordzee zijn er netaanpassingen ontwikkeld. Eén daarvan is een rooster of grid. Het rooster in het net scheidt de Noorse Kreeft van de vissoorten. De vissen komen daarna in een kuil van het net met een grotere maaswijdte. Hierdoor kunnen de ondermaatse vissen ontsnappen. Het rooster of grid is getest op drie schepen en vraagt nog om enkele aanpassingen. Een andere aanpassing voor de visserij op Noorse kreeft is SepNep, een innovatie die klaar is voor de praktijk.