Steeds vaker ledverlichting aan in Nederlandse kassen

Al een kwart eeuw worden steeds meer gewassen in de Nederlandse glastuinbouw belicht. Het gaat op dit moment om grofweg 40 procent van het totale areaal. Belichten gebeurt vaak met SON-T-verlichting, oftewel hogedruk natriumlampen. Maar sinds een jaar of vijftien is ledverlichting een veelbelovend alternatief.

De voordelen van led zijn een lager elektriciteitsverbruik, minder stralingswarmte, een lange levensduur en de mogelijkheid om de planten optimale lichtrecepten voor te schotelen, met specifieke kleurtemperaturen en de juiste hoeveelheden licht, gedurende de dag. De belangstelling onder telers is groot, blijkt bij webinars en bijeenkomsten, maar tegelijkertijd schakelen ondernemers maar mondjesmaat over.

Energiebalans in de kas

De komst van ledverlichting heeft tal van gevolgen voor de energiebalans van de kas. Met de komst van led daalt de temperatuur ten opzichte van de belichting met SON-T-lampen. Dat beïnvloedt vervolgens de vocht- en CO2-balans van de kas. Een omschakeling vraagt dus extra aandacht voor het klimaat in de kas.

Ook de zee aan mogelijkheden in lichtkleur en hoeveelheden licht en de specifieke behoeftes van elk gewas, maken dat tuinders terughoudend zijn. ‘De introductie van led in de tuinbouw vergt heel veel kennisontwikkeling en ervaring opdoen op het gebied van licht en plantengroei’, verwoordt Anja Dieleman, senior onderzoeker plantenfysiologie bij de Business unit Glastuinbouw van Wageningen University & Research (WUR) in LED Magazine.

In de kinderschoenen

Voor vaak geteelde gewassen, zoals komkommer, tomaat, roos en gerbera, is al volop onderzoek gedaan naar assimilatiebelichting met led. Maar voor veel andere gewassen is nog weinig bekend over het effect van de energiezuinige verlichting op de groei. Daarnaast is de aanschafprijs voor een installatie ledverlichting in de kas ongeveer drie keer zo hoog dan voor SON-T-lampen.

‘Het is verstandig om niet al te grote stappen te nemen als er nog niet veel bekend is’, adviseert Dennis Medema, themaspecialist energie bij Glastuinbouw Nederland, in Nieuwe Oogst. ‘Dat kan bijvoorbeeld door eerst zelf een proef te starten of te beginnen met hybride belichting, dus een combinatie van SON-T- en ledverlichting.’

Gezond gewas

Binnen de Kas als Energiebron is er naast de effecten van led op de gewasgroei en -ontwikkeling ook gekeken naar de effecten op de gewasgezondheid. Met name bij biologische plaagbestrijding speelt ledverlichting direct en indirect een belangrijke rol. Mijten en insecten kunnen geen licht in het rode en verrode gedeelte van het spectrum waarnemen. Wel hebben mijten en insecten fotoreceptoren voor UV-A en groen licht en kunnen sommige soorten ook blauw licht waarnemen. Natuurlijke vijanden, zoals sluipwespen, die overdag op zoek gaan naar plaaginsecten kunnen minder actief zijn onder lichtspectra met weinig groen licht, zo is te lezen in Onder Glas Magazine.

Over het algemeen is rood licht effectief in de fotosynthese en voor bladontwikkeling, vertakking en wortelgroei. Blauw licht remt de strekking van stengels en bladeren en stimuleert de opening van de huidmondjes en verrood licht leidt tot meer strekking van de plant en meer fotosynthese. Dat betekent dat elke fase van de teelt een ander lichtrecept kan vragen.

Energiezuinig

De huidige hightech tuinbouwkassen, uitgerust met verwarming, belichting en CO2-dosering, staan te boek als grootgebruikers van energie. De huidige generatie ledverlichting gebruikt, bij dezelfde lichtintensiteit, 40 procent minder elektriciteit dan de SON-T-lampen.

Het is de vraag in hoeverre de omschakeling naar led ook tot energiebesparing op de lange termijn leidt. Want met ledverlichting stijgen de verwarmingskosten in tuinbouwkassen, omdat de ledlampen veel minder warmte uitstoten. Het is daarom tot nu toe nog niet volledig bekend hoeveel energie er bespaard kan worden door over te stappen op ledverlichting en welke factoren deze besparing beı̈nvloeden, stelt WUR-onderzoeker David Katzin in zijn publicatie.

Onderzoeker Anja Dieleman zegt in ledmagazine dat SON-T-verlichting voor een ongewenste opwarming van de kassen zorgt, wat ‘slecht is voor de gewassen en dus slecht voor de zaak’. Een grootschalige overstap op led is volgens haar op termijn onvermijdelijk. ‘De massa wacht af wat er komen gaat. Dat heeft allereerst te maken met de enorme oppervlakken die moeten worden belicht. Investeren in led-verlichting – in de tuinbouw rekenen we altijd in micromol per vierkante meter per seconde – gaat over hectaren, en daarmee over grote bedragen.’

Met de subsidie Investeringen in energie glastuinbouw kunnen glastuinders in 2021 maximaal een half miljoen euro subsidie krijgen op de aanschaf van ledverlichting. Dieleman: ‘Subsidiëring gaat zeker verandering brengen, dat zien we ook in ons omringende landen en regio’s zoals België, Frankrijk en Scandinavië. Maar er is meer nodig dan dat om echte vooruitgang te boeken.’