Stikstof: hoe en wat in Vlaanderen?

Op 1 april publiceerde minister Van der Wal haar hoofdlijnenbrief over de aanpak van het stikstofprobleem.In Vlaanderen bereikte men in februari een stikstofakkoord. De benamingen voor de aanpak van het stikstofprobleem is in beide landen hetzelfde: Programmatische Aanpak Stikstof (PAS).

Inhoudelijk verschilt de Vlaamse aanpak van die van de Nederlandse, stelt het Vlaams infocentrum land- en tuinbouw (VILT) in hun uitgebreide stikstofdossier op hun site. Ieder Vlaams landbouwbedrijf kreeg een individuele beoordeling en in Vlaanderen kiest men niet voor de gebiedsgerichte aanpak zoals in Nederland.

Rood, oranje of groen

Ieder Vlaams veehouderijbedrijf in Vlaanderen kreeg een rode, oranje of groen kleur, die aangeeft wat de bedoeling is voor de toekomst. De rode bedrijven moeten stoppen, oranje bedrijven mogen niet uitbreiden. Bedrijven met een groene kleurcode kunnen verder, maar hoeven niet te rekenen op uitbreiding van hun vergunning.

De kleurcode die alle Vlaamse veehouderijbedrijven kregen, is afhankelijk van de bijdrage aan de kritische last in de natuurgebieden. De kritische last is een maat voor de maximale depositie van stikstof en zwavel, waarbij de biodiversiteit niet op de lange termijn wordt aangetast. De kritische last is vastgesteld door de Europese Unie.

Impactscore

Van ieder veehouderijbedrijf in Vlaanderen is vastgesteld hoe groot hun impact is op de kritische last van de omliggende natuur. Al in 2014 kregen Vlaamse veehouders bericht wat hun impactscore was.

Op basis van deze impactscore kregen landbouwbedrijven die tot meer dan 50% van de kritische last in een habitat bijdragen, code rood. De bedrijven die 5 tot 50% bijdragen aan de kritische last, kregen de kleur oranje. In totaal kregen 54 bedrijven code rood en waren er 498 oranje bedrijven.

Versnelde uitkoop

In 2015 kwam er beleid voor de bedrijven met de rode en oranje kleurcodes. In dit beleid was het mogelijk dat rode bedrijven kozen voor opkoop, verplaatsing of transformatie. Op basis van dat beleid werden 20 ‘rode’ bedrijven uitgekocht.

Afgelopen februari werd een akkoord bereikt over de definitieve PAS, waarin nadrukkelijk wordt aangestuurd op versnelde uitkoop van de resterende rode bedrijven. De mogelijkheid tot het verplaatsen van bedrijven met code rood is in dit akkoord helemaal verdwenen.

Op z’n laatst in 2025 moeten alle rode bedrijven uitgekocht zijn. Dat is veel eerder dan gedacht. Voor ‘donkeroranje’ bedrijven, met meer dan 20% impact op de natuur, komt er een vrijwillige uitkoopregeling. Net zoals minister Van der Wal in Nederland van plan is, is er een hogere vergoeding als een veehouder eerder stopt.

Meersporenbeleid

In Vlaanderen is gekozen voor een meersporenbeleid. De Vlaamse overheid trekt ook geld uit voor het herstel van de Natura2000-gebieden. En naast de individuele aanpak voor landbouwbedrijven stuurt het Vlaamse beleid ook op een daling van de ammoniakemissie door de gehele sector. Dit moet gebeuren door verdere implementatie van ammoniakemissiearme stalsystemen en –technieken.

Emissiereductie in 2030

Veehouders moeten de generieke emissiereducties uiterlijk in 2030 realiseren. Ook in Nederland is 2030 gesteld als streefjaar, waarbij er dan de helft minder stikstofuitstoot moet zijn. In Vlaanderen moet de melkveehouderij 24% minder ammoniak uitstoten, de vleesveehouders 7,5% en de kalverhouders 20%. Voor varkens- en kippenhouders zonder emissiearme stallen gaat het over een reductie van 60% op stalniveau als er nog geen emissiearme stal is gebouwd.

Volgens de Vlaamse minister-president Jan Jambon kunnen de veehouders kiezen hoe ze die doelstellingen willen halen: “Ofwel investeren ze in technologie en emissiearme stallen, ofwel kiezen ze voor een reductie van hun veestapel.”

Voor kleinschalige en biologische bedrijven komt er meer ruimte, maar ook zij moeten hun bijdrage leveren. Als hun impactscore boven 1% ligt, moeten biologische varkens- en kippenbedrijven hun veestapel inkrimpen.

2026 wordt meetjaar

De helft van de generiek ammoniakreductie moet begin 2026 al behaald zijn. Bedrijven die dan nog geen enkele maatregelen hebben uitgevoerd, hangt opkoop van de nutrientenemissierechten (NER) boven het hoofd.

Om de investeringen voor minder uitstoot te realiseren, is er geld beschikbaar. Jonge boeren onder de veertig krijgen een extra aanvulling voor hun investeringen in technieken die leiden tot emissiereductie.

Systeem emissierecht verandert ingrijpend

Verder gaat in Vlaanderen het systeem van de nutriëntenemissierechten (NER's) op de schop. Op die manier wil de Vlaamse regering voorkomen dat de vrijgekomen emissieruimte weer wordt gebruikt. Slapende NER’s worden afgeroomd en bij verkoop van rechten wordt 25% afgeroomd. Voor boeren die geïnvesteerd hebben en nog bezig zijn om hun stal te vullen, komt er een uitzondering.