Succesvolle herintroductie kokerjuffer in Heelsumse beek

De macrofauna in langzaam stromende laaglandbeken in Nederland staat sterk onder druk door normalisatie, kanalisatie, verstuwing, wateronttrekking, organische belasting, eutrofiëring en chemische verontreiniging. Hoewel de situatie van veel beken de laatste decennia verbeterd is door beekherstel, keren soorten niet vanzelf terug. Een verklaring zou kunnen zijn dat er nog steeds vervuilingsbronnen aanwezig zijn of dat soorten door een te grote afstand niet in staat zijn de herstelde beken te bereiken.

Herintroductie

Omdat de levensgemeenschap van de macrofauna in die laaglandbeken van groot belang is voor het functioneren van een beekecosysteem, is gekeken naar de mogelijkheid van herintroductie van soorten.

Een van de soorten die voor herintroductie in aanmerking komt, is de kokerjuffer Lepidostoma basale. Deze soort staat onder druk omdat de kokerjuffer strikte eisen stelt aan haar leefgebied: beekbegeleidende bomen zijn noodzakelijk, net als de aanwezigheid van hout in de beek. Bovendien is langzaam stromend koel en helder water nodig waarin geen verslibbing optreedt. De soort kwam in het verleden in Nederland op de hogere zandgronden op veel plaatsen voor, maar is nu nog beperkt tot enkele populaties in Midden- en Zuid-Limburg.

Kokerjuffer

In het artikel 'Herintroductie van macrofauna: een haalbare kaart?' schrijft vakblad Natuur Bos Landschap over de herintroductie van de kokerjuffer in de Heelsumse beek. Op 12 maart 2014 zijn 2400 larven van de kokerjuffer uitgezet. Sinds 2014 is elk voorjaar tussen half mei en begin juni vanaf de monding van de Heelsumse beek in de Rijn tot aan de bovenloop van de beek gezocht naar de dieren. Ook werd gekeken naar de aanwezigheid van de soort in naastgelegen beken, zoals de Renkumse beek en Seelbeek.

In de Heelsumse beek bleek de soort zich succesvol te vestigen. Na een jaar waren er 38 poppen en larven in de buurt van de uitzetplek. De aantallen namen elk jaar toe en in 2018 werden maar liefst 879 poppen en larven aangetroffen. De soort verspreidde zich bovendien ook tot in de uiterwaarden. De onderzoekers concluderen in het artikel dat de kokerjuffer zich met succes heeft weten te vestigen in de Heelsumse beek. In nabijgelegen beken is de soort nog niet gevonden.

Herstel ecosysteem

De succesvolle vestiging van de beekjuffer moet er toe leiden dat op termijn ook andere veranderingen plaatsvinden in het verloop van ecosysteemprocessen. Zo verwachten de onderzoekers hogerop in het voedselweb positieve effecten, zoals een grotere voedselbeschikbaarheid voor beekvissen en insecteneters in het beekdal. Op termijn kan dit leiden tot grotere populaties van andere kenmerkende beek- en beekdalsoorten.

(Bron foto: Henk Monster [CC BY 3.0], via Wikimedia Commons )