Tonderzwam als minibiotoop voor insecten

Een kwart van de 5000 paddenstoelen die in Nederland en Vlaanderen voorkomen zijn gebonden aan bomen. Sommige zijn parasiet; ze tasten levende bomen aan. Andere zijn saprofiet; zij leven van dood hout. Levende bomen hebben specifieke chemische afweerstoffen en fysische eigenschappen die schimmels en kevers tegenhouden. Parasieten, die deze barrières kunnen doorbreken, zijn daarom vaak gebonden aan een boomsoort, of een geslacht van bomen. Sommige parasieten, zoals de tonderzwam (Fomes fomentarius), kunnen alleen verzwakte levende bomen aantasten. Dit zijn de zogenaamde zwakteparasieten.

Dood hout

Na verloop van tijd breken schimmels en bacteriën de chemische afweerstoffen van de bomen af, zodat ook andere soorten zich er in kunnen vestigen. Je ziet geleidelijk aan een verschuiving. Er is een opeenvolging of successie van houtverterende soorten. Na verloop van tijd krijgen de saprofieten, soorten die van dood hout leven, een kans zoals de bruin- en witrotschimmels. In het artikel 'Dood hout en tonderzwammen als minibiotopen voor insecten', dat in 2014 in Entomologische berichten verscheen, geeft onderzoeker Leen Moraal een overzicht van de verschillende soorten insecten en schimmels die in dood hout leven.

Levensgemeenschap

Bijzonder is dat de tonderzwam op zichzelf weer een minibiotoop kan vormen voor andere soorten. Er zijn keversoorten die alleen in de Tonderzwam leven. Bij een onderzoek in Nederland in 2006 werden uit 68 vruchtlichamen van tonderzwammen maar liefst 23 zwametende en predatore keversoorten gekweekt. In het artikel 'Tonderzwammen en insecten' in Vakblad Natuur Bos Landschap, wordt deze levensgemeenschap onder de loep genomen.

Tonderzwammen komen steeds vaker voor in de ouder wordende Nederlandse bossen. Deze paddenstoel, een zwakteparasiet, leeft bij voorkeur op staand dood hout. Op beuken en berken bijvoorbeeld. En in deze tonderzwammen leven kevers. Uit Zweden zijn 16 kevers bekend die uitsluitend in deze zwam leven. In de Nederlandse situatie zijn het twee keversoorten die het meest voorkomen: Cis nitidus en Bolitophagus reticulatus.

Microbiotoop

Deze kevers zitten het liefst in opgewarmde zwammen, zwammen in een open bos waar veel zonlicht op valt. De kevers in de zwammen bieden op hun beurt weer gelegenheid aan parasieten om zich te ontwikkelen. Zo kan de zwamplatkopwesp (Cephalonomia formiciformis), die leeft van de keverlarven, zich er ontwikkelen. Zo vormen de kevers een microbiotoop in een minibiotoop.

(Bron foto: Pixabay)