Transitie boerenbedrijf dankzij kleinschalige woningbouw

In opdracht van het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) zijn afgelopen voorjaar in totaal vijf concepten voor het landelijk gebied gepubliceerd. Het eerste is ‘Wonen bij de boer’, waarbij kleinschalige woningbouwontwikkeling op het erf mogelijk is om de kosten voor het verduurzamen van de agrarische bedrijfsvoering te dekken. Het tweede plan gaat over de combinatie van wonen en voedselbossen, waarbij de boer of tuinder percelen omvormt tot productieve voedselbossen. Met kleinschalige woningbouw kan de ondernemer het opstarten van deze nieuwe bedrijfsvoering bekostigen. 

Het derde idee is ‘Wonen en nieuwe natuur’. Dit is gebaseerd op de nieuwe landgoederenregeling, waarbinnen ondernemers hun grondgebied transformeren van agrarische productie naar hoogwaardige natuur. Met de bouw van een nieuw landgoed kan de ondernemer de afwaardering van de natuurgrond opvangen. Het vierde concept gaat uit van een uitbreiding van woningen in het groen aan de rand van een bestaande kern. In het laatste concept, ‘Netwerk van erven’, ziet de overheid kansen in het bundelen van erven en agrarische percelen. Grondeigenaren werken binnen dit idee samen aan een toekomstige bestemming voor hun omgeving.

Juridische mogelijkheden 

De handreiking 'Planologische concepten erftransformaties' laat gemeenten zien wat de juridische mogelijkheden zijn en hoe de benodigde besluiten kunnen worden onderbouwd op basis van het nieuwe omgevingsrecht. In tegenstelling tot de oude wetgeving biedt de huidige Omgevingswet mogelijkheden om alle aspecten van de fysieke leefomgeving in samenhang te beoordelen en te vertalen naar een omgevingsplan.  

Met de maatschappelijke opgaven op het gebied van stikstofuitstoot, natuurontwikkeling, klimaatverandering en waterkwaliteit zullen veel boeren en tuinders een omslag in hun bedrijfsvoering moeten maken of zelfs gaan stoppen. Het ministerie van LVVN wil agrarische ondernemers graag een nieuw perspectief bieden en daarmee ook leegstand, verloedering of illegaal gebruik van agrarische bedrijfsruimte tegengaan.  

Ideeën stranden 

De uitwerking van ideeën van boeren en tuinders strandt in de praktijk vaak op onder meer lange procedures of onduidelijkheid over de beoordeling van het initiatief bij gemeenten, nog los van de financiële haalbaarheid van de ontwikkelingen. Met de nieuwe handreiking wil de rijksoverheid gemeenten en provincies ondersteunen bij de opgaven in het landelijk gebied. Een begeleidingscommissie met vertegenwoordigers van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), provincies, maatschappelijke organisaties en banken heeft meegelezen en voorstellen gedaan voor aanscherping van de handreiking. 

Veel boeren en tuinders die de stap willen zetten naar een diverse bedrijfsvoering en nieuwe bedrijfstakken ervaren veel regeldruk, met name in de periode waarin ze een omgevingsvergunning aanvragen. Dat blijkt uit een eerder onderzoek van de Kamer van Koophandel. De vergunningsprocedures zijn dermate complex dat veel ondernemers de hulp inroepen van een adviesbureau of specifieke kennis extern inkopen om aan hun informatieplicht te voldoen. Deze - vaak onvoorziene - kosten voor advies, aanvullende onderzoeken en aanpassing van het bestemmingsplan, kunnen oplopen tot tienduizenden euro’s.