Veel bedreigde gewas-gerelateerde wilde verwanten zijn gevoelig voor klimaatverandering

Wilde soorten die verwant zijn aan gewassen kunnen belangrijke eigenschappen hebben waarmee ons voedsel kan worden verbeterd. Deze eigenschappen kunnen, soms met wat moeite, ingekruist worden in gewassen. Tot nu toe was onvoldoende bekend welke van deze gewasverwanten (‘crop wild relatives’, CWR) in Nederland voorkomen en in welke mate ze bedreigd worden.

Er zijn 214 wilde plantensoorten beschreven die inheems zijn of voor 1900 ingeburgerd zijn en die verwant zijn aan gewassen die belangrijk zijn voor land- en tuinbouw. Hiervoor is o.a. gebruik gemaakt van de verspreidingsatlas van de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF). Gegevens over deze soorten zijn bijeen gebracht op de Crop Wild Relative website CWRnl

Niche modelering

Op basis van klimaatverandering scenario’s is voor de 53 Rode Lijst soorten de verwachte verspreiding in 2070 in kaart gebracht. Dit is gedaan door niche modellering. Hierbij wordt door middel van computermodellen gezocht naar verbanden tussen de aanwezigheid van een soort op een bepaalde geografische locatie en de omgevingsomstandigheden van de vindplaatsen. Hierbij wordt gekeken naar bodemtype en klimatologische omstandigheden als temperatuur en neerslag. Op basis van deze verbanden worden voorspellingen gemaakt over de geschiktheid van locaties (niches) als groeiplaats voor een soort over een groter gebied.

Vervolgens worden op basis van scenario’s voor klimaatverandering, zoals verwachte veranderingen in temperatuur en neerslag, tevens voorspellingen gedaan over de toekomstige geschiktheid van locaties. Door het vergelijken van de voorspellingen over huidige en toekomstige geschiktheid kunnen verwachte veranderingen in het verspreidingsgebied van een soort voorspeld worden.

Schokkende resultaten

Voor de 53 Rode Lijst soorten is op deze manier een optimistisch en pessimistisch scenario voor 2070 gemodelleerd. Voor de meeste soorten werd een (sterke) reductie van het voorkomen van soorten in Nederland voorspeld en een verschuiving van het verwachte verspreidingsgebied in noordwaartse richting. De analyses lieten ook zien dat het voorkomen in huidige natuurreservaten geen garantie biedt op behoud. Soorten als Steenbraam (Rubus saxatilis) en Dreps (Bromus secalinus) zullen naar verwachting uit de Nederlandse natuurgebieden verdwijnen.

Voor een klein aantal soorten laten de analyses zien dat de verspreiding toe zal nemen. Voorbeelden zijn Kranskarwij (Carum verticillatum) en Geoorde veldsla (Valerianella rimosa)

Meer informatie

Verspreidingskaarten van de Rode Lijst soorten op basis van de beschouwde scenario’s voor klimaatverandering zijn te vinden op CWRnl.

Op de FLORON dag op 10 december 2016, heeft Rob van Treuren de presentatie ‘Wilde plannen voor wilde planten’ gegeven over de inventarisatie van gewas-gerelateerde wilde verwanten en de resultaten van de niche modelering

In het tijdschrift Planten (2016) 3: 4-5 van FLORON worden de achtergronden en implicaties van het onderzoek belicht.

Contact: Rob van Treuren

(Foto: Rubus saxatilis. Bron foto: Jeffdelonge (2005), publisher: Wikimedia Commons (GFDL license)