Versterk dorpskracht voor leefbaarheid op platteland

Dorpsbewoners op het platteland zien hun leefomgeving snel veranderen. Gemeenten fuseren, voorzieningen als scholen en winkels verdwijnen en veel publieke diensten worden gecentraliseerd. Daarnaast zorgt de energietransitie voor flinke veranderingen, denk aan windmolenparken of zonneakkers. Ook natuur en landschap verandert door verduurzaming van het landbouwsysteem of de aanleg van nieuwe natuur.

Leefbaarheidsinitiatieven

Omdat inwoners het belangrijk vinden dat hun dorpen vitaal en leefbaar blijven, steken ze de handen uit de mouwen. In samenwerkingsverbanden als een dorpsgemeenschap of dorpsoverleg ontplooien ze leefbaarheidsinitiatieven. Op verzoek van P10, een samenwerkingsverband van grote plattelandsgemeenten, voerde Wageningen University & Research een verkennend onderzoek uit naar de verschillende leefbaarheidsinitiatieven. Hoe zijn die initiatieven ingebed in de dorpscultuur? Wat beweegt bewoners, Hoe kijken zij naar hun leefbaarheid? Hoe komen initiatieven tot stand? Waar lopen dorpsbewoners tegenaan? En wat kun je doen om het zelforganiserend vermogen van de dorpsgemeenschap te stimuleren en benutten?

Voor dit onderzoek, waaraan Wageningse studenten meewerkten, zijn 16 dorpen onderzocht. Het ging om in de periferie van die plattelandsgemeenten waar de inwoners het meest op elkaar aangewezen. Het onderzoeksrapport 'Leefbaarheidsinitiatieven op het platteland' laat zien dat er veel gebeurt op het platteland.

Dorpsoverleg

Als voorbeeld wordt het Brabantse dorp Meijel beschreven. Dat dorp heeft een moeilijke periode doorgemaakt omdat het toerisme verdween nadat de camping plaats maakte voor een woonproject, en ondernemingen hun deuren sloten. Het dorp raakte in verval. Maar als je nu door Meijel rijdt, zie je dat het dorp bruist en leeft, zo is te lezen in de brochure 'Zonder platteland geen leefbaarheid' die P10 opstelde. Zo zorgden bewoners, verenigd in het Dorpsoverleg, voor een nieuwe inrichting van de kern, en ontwikkelden de bewoners met studenten een marketing plan. Toeristen komen nu weer naar het dorp.

Vijfpuntenplan

Geïnspireerd door de uitkomsten van het onderzoek heeft de P10 een vijfpuntenplan opgesteld voor overheden, koepelorganisaties en instituties. Doel van die vijfpunten is de de zelfredzaamheid en sociale cohesie te stimuleren en ondersteunen. Waar mogelijk moeten belemmeringen weggenomen worden.

Zo zou de overheid minder sturend moeten zijn door dilemma's te presenteren in plaats van oplossingen van bovenaf. Het idee is om een kennisbank te ontwikkelen. En wet- en regelgeving en overheden meer faciliterend moeten zijn.

(Bron foto: Shutterstock)