Voeding van moeder heeft invloed op genen van embryo
DNA kun je zien als je persoonlijke dossier. Bijna al je uiterlijke kenmerken zijn genetisch bepaald: oogkleur, je aanleg voor voetbal of je voorkeur voor zoet eten bijvoorbeeld. Dat DNA heb je van je ouders en verandert niet, was het idee. Maar uit onderzoek blijkt dat de werking van de genen beïnvloed kan worden door externe factoren, legt Bas Heijmans uit in een videocollege. Heijmans is epigeneticus bij Universiteit Leiden en bestudeert de aanpassing van de werking van DNA door omgevingsfactoren.
Hongerwinter
In zijn college legt hij uit hoe de werking van genen beïnvloed kan worden door de omgeving. Het DNA is in elke molecuul van je lichaam in principe hetzelfde. Op dat DNA vind je ook de genen voor de groei van hoofdhaar. Maar alleen in je hoofdhuidcellen komen die genen tot expressie. Tijdens de ontwikkeling als embryo worden genen uitgezet, doordat ze worden ingepakt met methylmoleculen. Die instructies die door deze zogenoemde methylatie zijn ontstaan, zijn blijvend.
Het feit dat baby's die tijdens de hongerwinter - de periode van november 1944 tot mei 1945 - zijn verwerkt, als volwassene gezondheidsproblemen kregen - vooral overgewicht - zette hem op een spoor. Het lijkt alsof het lichaam als piepklein embryo heeft onthouden dat het honger heeft meegemaakt en als compensatie daarvoor meer is blijven eten. Hij vroeg zich af of die hongerwinter het DNA blijvend heeft aanpast.
Groei-gen
Bij mensen die de hongerwinter als embryo hebben meegemaakt, heeft Heijmans met zijn onderzoeksgroep het DNA vergeleken met dat van hun broers en zussen. Het bleek dat bij het hongerwinterkind met name het groei-gen minder methylatie te hebben dan bij dat van broers en zussen. Het idee is dat die geringere methylatie tot een grotere activiteit van het groei-gen heeft geleid.
Hongerwinterkinderen hebben hun groei-gen kennelijk extra aangezet, zo legt hij uit. Maar daarvoor hebben ze ook een prijs betaald. Als volwassenen hadden ze eerder last van overgewicht. Ook bij eeneiige tweelingen kun je verschillen zien in genexpressie, aldus Heijmans. De twee embryo's delen een placenta en vaak gebeurt het dat die placenta niet eerlijk gedeeld wordt. Een van de twee krijgt zo te weinig voedingsstoffen binnen. Daarom is het ook goed bij tweelingen te kijken welke epigenetische verschillen er zijn en wat dat betekent voor hun gezondheid.
(Bron foto: Shutterstock)