Waarom paardenvlees amper op het menu staat

Recente cijfers over de productie en consumptie van paardenvlees zijn schaars. In de jaren 50 en 60 is het houden van paarden voor het vlees gemeengoed en komt een slordige 15 miljoen kilo vlees uit eigen land, zo becijferde het Centraal Bureau voor de Statistiek. Veel dorpen en steden hadden halverwege de vorige eeuw een eigen paardenslagerij. In 2013 is er nog maar 1 miljoen kilo Nederlands paardenvlees op de markt. Een veelvoud – meer dan 8 miljoen kilo – komt uit het buitenland en met name uit België. Daarvan wordt een groot deel weer geëxporteerd.

Over de Nederlandse consumptie is nog minder bekend. De optelsom van het eten van geiten-, schapen- en paardenvlees komt in 2013 uit op 1 tot 1,5 kilo per persoon. Alleen na de uitbraak van de gekkekoeienziekte in 1990 stijgt de vraag naar paardenvlees korte tijd om vervolgens weer terug te zakken. Afzonderlijke cijfers ontbreken bij het CBS. In haar afstudeerwerk gaat Suzanne Willenborg uit van gemiddeld 100 gram paardenvlees per hoofd van de bevolking per jaar, zowel wereldwijd als in Nederland. Dit is 0,26 procent van de totale vleesconsumptie wereldwijd (2017).

Schandalen

Ook paardenvleesschandalen, die vooral in 2013 aan het licht komen, doen de markt geen goed. Nederland blijkt als belangrijkste land in de Europese vleeshandel betrokken bij de omvangrijke fraude. Verschillende bedrijven worden verdacht van valsheid in geschrifte; ze brengen paardenvleesproducten op de markt alsof het rundvlees is. Een vleesverwerker uit Oss mengt rundvlees met paardenvlees. Het maakt consumenten terughoudend.

Toenmalig studente Willenborg houdt in 2017 een enquête onder consumenten. Het aantal respondenten dat aangeeft regelmatig paardenvlees te eten is zeer klein, het gaat om 3 van de 295 respondenten. De anderen geven aan, als voornaamste reden om geen paardenvlees te eten, dat ze het zielig vinden. Binnen deze groep mensen is 18 procent wel bereid om paardenvlees te eten wanneer zij weten dat dit duurzaam en gezond is.

Onder paardenvleeseters is de smaak het belangrijkste motief voor consumptie. Ze zijn bovendien bereid om het vaker op het menu te zetten als de dieren een goed leven hebben gehad. Bij zowel paardenvleeseters als niet-paardenvleeseters speelt het wel of niet zijn van een paardenliefhebber geen enkele rol, concludeert de voormalige studente Bedrijfskunde & Agrifoodbusiness aan Aeres Hogeschool in Dronten.

Van werkdier naar landbouwhuisdier

Kortom: paardenvlees is een kleine markt in Nederland. De paardenslager is een uitstervend beroep. Slechts enkele slachterijen, verdeeld over het land, zijn ingericht op de specifieke eisen die nodig zijn voor deze viervoeters, zoals voldoende stahoogte. Volgens Martin de Kok, de derde generatie in Paardenslachterij De Kok in Goes, heeft het paard na de Tweede Wereldoorlog een status aparte gekregen onder de landbouwhuisdieren. ‘Daarvóór was het echt een werkdier voor boeren, met de slacht als meest logische eindpunt. Later werden paarden meer huisdieren. Daardoor zag je de consumptie van paardenvlees stapsgewijs dalen.’

Vooral het economisch tij en de kostprijs bepalen de consumptie, betoogt De Kok in Nieuwe Oogst. "In de vorige eeuw was paardenvlees volop verkrijgbaar en goedkoop. Het was vooral onder de armere mensen in de Randstad populair, of als zuurvlees in met name Limburg", weet De Kok. "Inmiddels is het moeilijk verkrijgbaar, al zit het wel volop in de snacks en salades die in de winkel liggen."

Geschikt of niet geschikt?

Nederland telt naar schatting een half miljoen paarden. Een paard mag alleen geslacht worden als het gechipt is en een geldig paardenpaspoort heeft. In het hoofdstuk ‘Medische behandelingen’ in een paardenpaspoort staat of vlees van het dier geschikt is voor menselijke consumptie. Dat is vooral afhankelijk van de medicatie die het dier tijdens het leven heeft gekregen en of een origineel paspoort aanwezig is.

Vroeger kon de eigenaar voor het leven aangeven of een paard überhaupt geslacht mag worden. Maar als gevolg van een Europese wetswijziging is dit verzoek niet meer over te dragen op een volgende eigenaar. Volgens verordening 2021/963 is een paard in principe bestemd voor de slacht. Het houden van paarden speciaal voor de slacht gebeurt in Europa in landen als Frankrijk, Italië en Spanje.

Webshop

Paardenvlees staat bekend als zeer mager vlees en rijk aan ijzer en vitamines B. Door het hoge gehalte glycogeen is de smaak zoeter dan rundvlees. De Helmondse slager Ad Wilde roemt de kwaliteit. Hij vindt promotie van paardenvlees broodnodig om het terug op het menu te krijgen. De Brabander koopt vlees in uit landen als Argentinië en Canada. Het heeft het internationale welzijnskeurmerk Respectful Life.

In Helmond is Ad Wilde de enige paardenslager in de wijde omtrek. Paardenvlees verkoopt hij via zijn webshop door heel Nederland. "Ik zie dat de verkoop weer wat aantrekt, vooral als luxe vlees voor de hond. Ook gedroogd als Beef Jerky is het populair bij wandelaars, vanwege het ijzer, magnesium en de vitamines B. Maar ik denk eerlijk gezegd niet dat we paardenvlees nog op grote schaal gaan eten in Nederland."