Welzijn dierentuindieren in relatie tot persoonlijkheid

Individuele verschillen tussen dieren

Als iemand dertig jaar geleden het had over diergedrag en karaktereigenschappen van dieren dan werd die persoon weggezet als een softie, een zwever. Sinds de tachtiger jaren is mede door de inzet van Nico Tinbergen de ethologie – de wetenschap die diergedrag bestudeert – serieus genomen door andere wetenschappers. Door nauwkeurige observatie van dieren en betrouwbare meetmethoden weten biologen al lang dat de individuele verschillen tussen dieren effect heeft op het gedrag en de voortplanting.

Persoonlijkheid of dierlijkheid?

Bij dieren spreken over hun persoonlijkheid is voor ‘dier mensen’ niet vreemd. Veel andere mensen zullen de wenkbrauwen fronsen. Met ‘persoonlijkheid’ bedoelen we immers een dynamisch en georganiseerd geheel van karakteristieken die je aan een persoon kunt toekennen. Deze eigenschappen bepalen samen de manier waarop een persoon in verschillende situaties reageert, de manier waarop hij denkt en waardoor hij gemotiveerd zal worden. De term persoonlijkheid komt van het Latijnse 'persona' of masker. Persoonlijkheid heeft voor een groot deel te maken heeft met het uiterlijke gedrag, dat wat de omgeving van iemand ziet. Het verschil met 'karakter' is dat persoonlijkheid door opvoeding en omgeving beïnvloed worden, terwijl met karakter meer de aanleg van iemand wordt bedoeld.

Dankzij ethologisch onderzoek weten we dat dieren op dezelfde manier leren als mensen, verschillende ervaringen opdoen en hierdoor hun gedrag aanpassen. Twee volwassen dieren van dezelfde soort en sekse verschillen van elkaar in de manier waarop ze eten, slapen, drinken, baltsen, enz. Daarom kan de omschrijving voor de persoonlijkheid bij mensen gebruikt worden voor de persoonlijkheid bij dieren. Een dier is echter geen persoon. Maar het logische woord 'dierlijkheid’ is niet geschikt omdat het een totaal andere betekenis heeft en andere associaties oproept. Dieren hebben dus, net als mensen, een persoonlijkheid en we kunnen hun persoonlijkheidskenmerken vaststellen.

Verbeteren management en welzijn dierentuindieren

Sinds 1995 is ook het wetenschappelijk gedragsonderzoek in dierentuinen sterk toegenomen. In een review zijn de resultaten van 29 studies naar de persoonlijkheid van dierentuindieren op een rij gezet. Persoonlijkheidskenmerken zijn vaak bepaald aan de hand van uitspraken van dierverzorgers omdat die het dichtst bij de dieren staan. De studies die gereviewed zijn geven aan dat de dierverzorgers de persoonlijkheid van dieren betrouwbaar vast kunnen stellen, dankzij hun kennis en jarenlange observaties tijdens de verzorging van de dieren. Deze inschattingen zijn ook valide: ze correleren goed met onafhankelijke metingen van diergedrag.

De onderzoekers concluderen aan de hand van de review dat het van belang is nader onderzoek te verrichten naar de persoonlijkheid van dierentuindieren. Ze pleiten ervoor de kennis over persoonlijkheid effectief in te zetten voor het verbeteren van dierenwelzijn en voortplanting in gevangenschap. Voor de herintroductie van dieren in het wild is kennis over persoonlijkheid ook bruikbaar. De beste 'kandidaten' zijn die individuen die de grootse kans op overleven hebben. Dat zijn meestal de individuen met meer 'lef' en minder angst.

(Bron foto: Shutterstock)