Win-winsituatie met inzet van houtige gewassen rond boerenerf

De vruchten van de sierappel zijn klein en zuur, maar je kunt ze prima verwerken tot producten als jam, chutney of cider. De haagjes van de sierappel verfraaien het boerenerf en bieden beschutting voor insecten en vogels. In het voorjaar zijn de nectar en het stuifmeel uit de bloemen een bron van voedsel voor insecten zoals wilde bijen, dagvlinders en zweefvliegen. Dit is in een notendop waar het project BEEdivers voor staat: het inzetten van houtige gewassen die meerdere doelen gelijktijdig dienen, zodat een win-winsituatie ontstaat voor mens en dier.

Zes boerenbedrijven in het westelijk deel van het Groene Hart, de regio Land van Wijk en Wouden, hebben op hun erf maatregelen genomen om via deze route de biodiversiteit te vergroten. “Wij als onderzoekers hebben maatregelen bedacht die passen bij de toekomstvisie van deze agrarisch ondernemers. En zij hebben hun input gegeven”, benadrukt Marc Ravesloot, senior onderzoeker bij Wageningen University & Research. “Zo zijn we gezamenlijk tot oplossingen gekomen die voor boeren en tuinders goed inpasbaar zijn en tevens klinkende munt op kunnen leveren.”

Stapstenen aan natuur

De insectenstand staat onder druk. Het Groene Hart is bovendien een van de gebieden in Nederland waar de waterkwaliteit de komende decennia verder onder druk dreigt te komen. Naast bodemdaling en -verdichting is sprake van verzilting en oxidatie van het veen. Dat laatste zorgt mogelijk weer voor een sterke uitstoot van het broeikasgas methaan. Ravesloot: “Het waterpeil verhogen is dan een voor de hand liggende oplossing. Maar daarmee komt veel fosfaat en stikstof vrij wat weer ten koste gaat van de biodiversiteit, van met name slootkanten, op het boerenland.” Hierdoor hebben Ravesloot en collega’s vooral naar het erf gekeken, de grond direct rond de boerderij, om via deze route ‘stapstenen aan natuur te creëren in het landschap’. Het zijn nieuwe plekken waar insecten voedsel en nestelplaatsen kunnen vinden. “Op het erf gebeurt van alles door de dagelijkse werkzaamheden. Het erf is daarom op te vatten als een ruderaal terrein, waarvan veel diergroepen graag gebruikmaken. Over het algemeen staat er al veel gebiedseigen flora. Dat maakt deze omgeving uitermate geschikt voor insecten”, concludeert de senior onderzoeker.

Ondersteuning

Het project BEEdivers krijgt de ondersteuning vanuit het Netwerk Platteland. Dat is een platform voor agrarisch ondernemers om met hulp van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) aan een toekomstbestendige landbouw te werken. Ravesloot: “De boeren uit dit project zijn de echte koplopers die hun bedrijfsvoering zo inrichten dat ze Moeder Aarde niet uitputten. Insecten staan aan de basis van de voedselketen door de bestuiving van vruchtdragende beplanting en als voedselbron voor vogels en andere dieren.”

Voor boeren en tuinders zijn er verschillende opties om hun bedrijfsvoering te verduurzamen. Met de eco-regeling van het GLB kunnen ze met het leveren van zogenoemde groenblauwe diensten een vergoeding krijgen. Daarbij staat groen voor onder andere landschapsontwikkeling en blauw voor maatregelen om de waterkwaliteit en –huishouding te verbeteren.

Project verder uitrollen

Een van de doelstellingen van BEEdivers is dat maatregelen ook een inkomstenbron zijn, waardoor ondernemers minder afhankelijk worden van subsidie. “Helaas hebben we tijdens de beperkte duur van het project niet kunnen monitoren of dat gelukt is”, verwoordt Ravesloot. “We willen het project graag verder uitrollen bij honderden boerenbedrijven in Nederland en daarbij meenemen wat het op de korte en lange termijn financieel ook oplevert. Als het genoeg waarde heeft, gaan boeren en tuinders vanzelf dit soort duurzame stappen zetten. Daar ben ik van overtuigd.”
Voor verschillende bedrijfstypen zijn verschillende maatregelen uitgewerkt. “Hoe je het ook wendt of keert: investeren in biodiversiteit blijft maatwerk. Verder willen we als onderzoekers niks opdringen, maar gaan we graag aan de slag met intrinsiek gemotiveerde ondernemers die het belang van biodiversiteit zien en ook de middelen en mogelijkheden binnen hun bedrijfsvoering hebben om nu stappen te zetten”, zegt de onderzoeker.

Voorbeeldfunctie

De zes boeren en tuinders die hebben deelgenomen aan BEEdivers hebben een belangrijke voorbeeldfunctie met concrete en toepasbare maatregelen. “Bij de verdiensten zou je ook kunnen meewegen of bezoekers langer op een aantrekkelijk erf willen verblijven en vaker inkopen komen doen in de boerderijwinkel omdat ze het als een ‘uitje’ zien”, aldus Ravesloot. “We proberen tegelijkertijd het bloeiseizoen nadrukkelijk te verlengen, zodat het broed van insecten als wilde bijen en zweefvliegen vitaler de winter in gaat en de insecten in het nieuwe jaar weer voldoende voedsel kunnen vinden.”

Werkplaats Netwerk Platteland 'Verbonden veerkrachtige landbouw, de toekomst van de boer'

Twee keer per jaar organiseert regieorganisatie GLB een werkplaats Netwerk Platteland, waar ondernemers zoals die van BEEdivers hun kennis en ervaring delen. Op 15 november 2024 vindt de vierde editie van de Werkplaats Netwerk Platteland plaats met het thema: ‘Verbonden veerkrachtige landbouw, de toekomst van de boer’. Agrarische ondernemers gaan met elkaar in gesprek over veerkrachtige landbouw. Er zijn interactieve sessies over onder meer regeneratieve landbouw en circulaire verdienmodellen, en je kunt een bezoek brengen aan De Maashoeve. Dit is dé kans om kennis te delen, experts te ontmoeten en te netwerken met vakgenoten. Meer informatie en de mogelijkheid om aan te melden vind je op de website van Netwerk Platteland.