Biodiversiteit in boerensloot blijft achter

Vanaf de jaren vijftig van de vorige eeuw holde de waterkwaliteit en de biodiversiteit in de Nederlandse zoete wateren achteruit. Ongezuiverde lozingen door fabrieken, afvalwater vol stikstofverbindingen en fosfaat. Boeren die massaal overstapten op kunstmest en bestrijdingsmiddelen en sloten dempten. Beken, sloten en rivieren werden rechtgetrokken voor een vlotte waterafvoer. De natte natuur in Nederland was er dramatisch aan toe.

Ommekeer

Zo’n dertig jaar later begon de ommekeer. Industriële lozingen werden stevig aangepakt. De rioolzuivering haalde meer vervuilende stoffen uit het afvalwater. Wasmiddelen werden fosfaatvrij.  Beken mochten weer meanderen om water vast te houden. Rivieren kregen bredere of diepere uiterwaarden, met overstromingsvlakten en meer biotopen als resultaat.

Al deze maatregelen geven het gewenste resultaat. “De aquatische biodiversiteit in het zoete water neemt weer toe,” zegt Verdonschot, aquatisch ecoloog bij Wageningen Environmental Research.

Agrarisch gebied blijft achter

Maar Verdonschot ziet dat die toename in intensief agrarische gebieden uitblijft. “Daar treedt die verbetering van de biodiversiteit in het water eigenlijk niet of nauwelijks op,” stelt hij. Als belangrijke oorzaak wijst hij de grote hoeveelheid nutriënten in het water aan, afkomstig van kunstmest en dierlijke mest.

De meststoffen zorgen voor een eenzijdige beplanting van bijvoorbeeld riet en liesgras op de oevers en algen en kroos in het water. Het zijn soorten die de biodiversiteit negatief beïnvloeden. Massale groei van algen en kroos kunnen het water zelfs verstikken waardoor andere organismen zoals ondergedoken waterplanten en vissen sterven.

Het moet anders

Volgens Verdonschot is er maar één manier om de zoetwaterbiodiversiteit ook in gebieden met veel landbouw te verbeteren. “We moeten er voor zorgen dat er minder belastende stoffen van de akkers en weilanden in het water terechtkomen. Niet alleen de meststoffen uit de intensieve landbouw beïnvloeden de biodiversiteit, maar ook chemische stoffen. Denk aan de neonicotinoïden waarmee gewassen tot een aantal jaren geleden werden bespoten en waarmee zaden werden gecoat.”

Precisielandbouw biedt kansen

Minder meststoffen in de sloten, dat roept om precisiebemesting. Dat geeft een optimale bemesting van gewassen door de mestgift zo te regelen dat op ieder tijdstip de gewenste hoeveelheid meststoffen voor het gewas beschikbaar is. Overbemesting van het gewas komt hierdoor niet meer voor en daarmee wordt uitspoeling minder.  

De broers Evenhuis hebben goede ervaringen met precisielandbouw, vertellen zij in Nieuwe Oogst. Op het akkerbouwbedrijf in Giethoorn werken zij nu met een nieuw systeem op hun veldspuit. Deze techniek werkt met pulsende doppen. De spuitmachine wordt zo aangestuurd dat iedere dop precies de juiste hoeveelheid en druppelgrootte op de plant brengt. Op deze manier wil Evenhuis spuitschade beperken en besparen op middelen. Dankzij de nauwkeurigheid van het systeem is dat mogelijk. “Precisielandbouw wordt alsmaar belangrijker, je kunt niet meer klakkeloos wat doen”, aldus Pieter Evenhuis.

Kijk natuurinclusief naar de slootkant

Een andere mogelijkheid is meer natuurinclusief boeren. Een eerste stap om meer samen met de natuur te boeren kan een aangepast slootkantenbeheer zijn. Slootranden zijn door de jaren heen vaak veel minder bemest en zijn vaak opener. Daardoor hebben ze de beste kansen voor kruiden. Een meer diverse slootkant geeft vervolgens een boost aan de biodiversiteit in de sloot. In deze factsheet van WeideWinst staan praktische tips voor melkveehouders om aan de slag te gaan met een ander slootkantenbeheer. Dit zijn tips als: maai de slootkant later, zorg bij beweiden voor een afrastering en blijf bij bemesten uit de slootkant.