Vakblad Bodem

Naast de met enige regelmaat in Nederland ontsnappende valkparkieten (Nymphicus hollandicus) en grasparkieten (Melopsittacus undulatus) zijn er in ons land ook drie soorten parkieten die zich inmiddels al meerdere jaren met succes handhaven en voortplanten. In de winter van 2021/22 vond voor het eerst in jaren weer een landelijke populatiecensus van de zich in het wild voortplantende parkieten van Nederland plaats.

Hybridisatie speelt bij de soortvorming van planten een belangrijke rol. Het beeld van een stamboom met naar de uiteinden alsmaar meer vertakkende evolutielijnen gaat voor vaatplanten niet op; bijna alle soorten zijn ontstaan doordat bij hybridisatie-momenten de evolutielijnen van oudersoorten “verknoopt” raken en als één lijn verder gaan. Naast fertiele kruisingen (en terugkruisingen) tussen nauw verwante soorten, treden ook kruisingen op tussen minder verwante soorten of zelfs genera. Hoewel deze meestal steriel zijn, kunnen ze door chromosoomverdubbeling hun fertiliteit herwinnen (allopolyploïdie). Ze worden dan beschouwd als nieuwe soorten. Bij relatief immobiele organismen als planten is de mens een steeds belangrijkere en actievere rol gaan spelen bij het opheffen van natuurlijke voortplantingsbarrières tussen soorten.

Vanaf 1 januari 2022 gaat er een nationaal handelsverbod in voor drie soorten Aziatische duizendknopen. Door dat verbod wordt ook de handel van grond vervuild met Japanse Duizendknoop strafbaar.

Warm water is al langer een veel gebruikte methode om onkruid op verharding te bestrijden. Weed Free Service uit Kollum heeft de methode nu verder verbeterd, waardoor warm water ook gebruikt kan worden om onkruid in het veld of bermen aan te pakken. De oplossing geeft zelfs agressieve exoten zoals Japanse duizendknoop of berenklauw de koude rillingen.

Van welke pesticiden zijn er residuen terug te vinden in dode jongen van kool- en pimpelmezen? Zijn er ook pesticiden aanwezig die ingezet worden ter bestrijding van de buxusmot? Welke concentraties van die pesticiden zijn terug te vinden?

De staandwantmonitoring is in 2014 opgestart met het doel om een nauwkeuriger beeld te krijgen van de populatiestructuur van de visbestanden in het IJsselmeer en Markermeer in aanvulling op jaarlijkse monitoring met boomkor en marktbemonsteringen. Sinds 2014 werd daarom ieder najaar een monitoringsprogramma met staandwantnetten met verschillende maaswijdtes uitgevoerd. Daarbij werd gekeken naar de bestandsopbouw van voornamelijk vier commerciële vissoorten; baars (Perca fluviatilis), blankvoorn (Rutilus rutilus), brasem (Abramis brama) en snoekbaars (Sander lucioperca). Met name werd onderzocht wat de toegevoegde waarde van staandwantmonitoring is voor het bepalen van trends in grotere, adulte individuen en of de juveniele vis even representatief bemonsterd wordt. In de staandwantmonitoring wordt gebruik gemaakt van een staandwantnet bestaande uit een combinatie van een Norden surveynet (CEN 2005) en vijf extra panelen. Het Norden surveynet bestaat uit twaalf aan elkaar vastzittende korte panelen van 2,5 meter lang en 1,5 meter hoog met een range aan kleine maaswijdtes tussen de 10 – 110 mm gestrekte maas. De vijf extra panelen zijn 100 meter lange panelen met grote maaswijdtes van 101, 140, 160, 190 (2x) mm. De Europese standaard opgesteld voor het vissen met kieuwnetten is als leidraad aangehouden bij het opzetten van deze staandwantmonitoring. Zodoende zouden de verzamelde gegevens vergeleken moeten kunnen worden met kieuwnetbemonsteringen elders in Nederland of Europa. Om een eventuele vergelijking te vergemakkelijken zijn de vangsten opgewerkt naar een gestandaardiseerde vangst per inspanning, namelijk vangst in aantallen of kg per soort per netnacht. In 2020 zijn 43 locaties bevist, waarvan 30 locaties in het IJsselmeer en 13 locaties in het Markermeer. Op basis van vangstaantallen werden de vangsten in het IJsselmeer in 2020 gedomineerd door baars, pos (Gymnocephalus cernua) en spiering (Osmerus eperlanus). Daarentegen bestonden de vangstenaantallen in het Markermeer hoofdzakelijk uit pos, blankvoorn en snoekbaars. In 2020 was de totale vangst van spiering in aantallen over beide meren het hoogst sinds de start van de staandwantmonitoring, waarbij spiering vrijwel uitsluitend op het IJsselmeer werd gevangen. Van snoekbaars was de totale vangst het laagst in de tijdsreeks vanaf 2014. Noordzeehouting (Coregonus oxyrinchus) en bot werden net als spiering vrijwel uitsluitend op het IJsselmeer gevangen. Drie uitheemse soorten werden aangetroffen, namelijk zwartbekgrondel (Neogobius melanostomus), Pontische stroomgrondel (Neogobius fluviatilis) en de Chinese wolhandkrab (Eriocheir sinensis). De lengte-frequentie verdeling van brasem lijkt er op te wijzen dat er in 2020 meer grote adulte brasem (> 40 cm) is gevangen in vergelijking met voorgaande jaren. Gezien de lengteverdeling van snoekbaars was de nuljarige snoekbaars uitzonderlijk groot in 2020 en lijkt een zeer goed groeiseizoen te hebben gekend. Het merendeel van de nuljarige snoekbaars is waarschijnlijk al piscivoor geworden in hun eerste levensjaar. In 2020 werd 33 kg vis per netnacht met het staandwantnet gevangen in het IJsselmeer, tegenover 14 kg vis in het Markermeer. Kijkend naar enkel het 101 mm maaswijdte paneel, dat voornamelijk gebruikt wordt in de commerciële visserij, werd er in 2020 bijna 13 kg en 10 kg vis per netnacht gevangen voor respectievelijk het IJsselmeer en Markermeer. Hierbij bestond de vangst in het IJsselmeer uit 4 kg van zowel baars als snoekbaars (16 % van de snoekbaars was ondermaats (< 42 cm)), 2,5 kg blankvoorn, bijna 2 kg Noordzeehouting en 1 kg brasem. De vangst in het Markermeer bestond uit bijna 6 kg snoekbaars, ruim 1 kg blankvoorn en brasem en bijna 1 kg baars. De vangsten per netnacht zijn zodoende te vergelijken met die in de commerciële visserij op het IJsselmeer en Markermeer, maar ook met vangsten elders in Nederland of Europa waar met staandwantnetten gevist wordt.

Er is geregeld discussie over de vraag of wilde bijen en gehouden honingbijen in natuurgebieden elkaars concurrenten zijn of dat ze vreedzaam kunnen samen leven. Nu is het begrip concurrentie een rekbaar begrip, want wat betekent het? Betekent het dat wilde bijen eerder opstaan en daardoor nectar voor de neus van de minder matineuze honingbijen wegkapen? Of is er pas sprake van concurrentie als ze elkaar de hersens inslaan? En dan nog: is concurrentie wel zo slecht? De hele evolutie is erop gebaseerd. Zonder concurrentie is er geen selectie, geen aanpassing en kunnen nieuwe, beter toegeruste soorten zich niet ontwikkelen. De natuur is een voortdurende strijd om het bestaan, vaak op leven en dood. In dit verband zijn er twee voorbeelden die de meeste aandacht krijgen: honingbijen op de heide en honingbijen bij de reuzenbalsemien in de Biesbosch.

Volgens het Nederlands Soortenregister zijn er in ons land maar liefst 45 soorten spinnen die als exoot worden bestempeld. Een exoot is een soort die middels menselijke activiteiten gebieden bereikt waar hij oorspronkelijk niet voorkomt. In de meeste gevallen zijn het toevallige passagiers van schepen, vrachtwagens en allerlei andere voertuigen die dienen voor het internationale transport. Veel spinnen komen bijvoorbeeld Nederland binnen via tuincentra en kassen die planten importeren vanuit de hele wereld.

Als mensen een eekhoorn zien met streepjes over de rug wordt vaak gedacht aan de Siberische grondeekhoorn (Eutamias sibiricus). Maar er zijn meer pluimstaarten met streepjes op de rug, bijvoorbeeld de Thaise dwergstreepeekhoorn (Tamiops mcclellandii) en de Chinese gestreepte boomeekhoorn (Tamiops swinhoei). De Siberische grondeekhoorn staat op de Unielijst, maar andere gestreepte exotische eekhoorns niet. Het is voor de bescherming van de inheemse eekhoorn van belang deze dieren te melden.

Dit rapport bevat een risicoanalyse van de hemelboom.

De hooikoortsplant ambrosia breidt zich in Nederland uit. De pollenconcentratie is tot nu toe echter nog laag. Uit onderzoek van PPO blijkt dat 70% van het Nederlandse landoppervlak geschikt is voor vestiging van ambrosia en dat Nederland over 10 jaar bij vrijwel alle klimaatscenario’s in de risicozone terecht komt. Naar verwachting kan 10 tot 20% van de Nederlandse bevolking gezondheidsklachten ontwikkelen na blootstelling aan ambrosiapollen

Achtereenvolgens komen aan bod: De Vecht in historisch perspectief; Het Vechtdal in historisch perspectief; Visie op gebiedsontwikkeling, met behoud van het winterbed als grote open ruimte voor natuur, landbouw en recreatie en een veilige halfnatuurlijke laaglandrivier. Ruimte voor de Vecht is een gebiedsontwikkeling van en door de partners, daarom is er aandacht voor procesafspraken. Met inzet van betrokken gemeenten, waterschappen, provincie en Staatsbosbeheer

Van Ton Rotteveel van de PD kreeg ik op 28 januari 2008 de vraag of ik namens de waterbeheerders in Nederland een beeld zou kunnen geven van de exoten, die in het genoemde overleg met kwekers en de handel kunnen worden voorgelegd om niet meer te kweken, te vervoeren en te verhandelen. Het gaat daarbij om een lijstje van bijvoorbeeld vijf soorten die in afnemende mate van prioriteit uit het kweek- en handels-cirquit zouden moeten verdwijnen. Voor het gemak heb ik dat de top 5 of de Zwarte lijst van waterexoten genoemd.

Amerikaanse vogelkers wordt beschouwd als een invasieve exoot. Doordat de soort over grote oppervlakten en in grote aantallen werd geïntroduceerd, kon de soort zich sterkt uitbreiden. Maar hoe zou Amerikaanse vogelkers zich gedragen zonder deze uitgangssituatie? Bosreservaten waarin niet beheerd wordt, bieden de mogelijkheid om spontane bosontwikkeling te bestuderen. In het bosreservaat Liederkerke (Vlaanderen) heeft Amerikaanse vogelkers zich ongeveer 40 jaar geleden spontaan gevestigd, waarschijnlijk uit zaden die achtergelaten werden door vogels. Sindsdien heeft de soort zich ongestoord kunnen ontwikkelen. Een reconstructie van het kolonisatieproces met aanbevelingen voor beheer

De Nederlandse vasteplantenkwekers hebben de siergrassen gekozen tot Vaste Plant van het Jaar 2009. Siergrassen als blikvangers in de tuin zijn in. Wellicht ook voor op de golfbaan

Naar aanleiding van problemen met uitheemse waterplanten in Drenthe is een inventarisatie verricht van de meest voortkomende probleemsoorten. In totaal zijn 7 soorten gevonden, waarvan Dwergkroos en Grote waternavel min of meer een vanzelfsprekendheid waren. Een kort verslag van een eendaagse exoten jacht

Deze video gaat over de grote waternavel. Deze waterplant is geïmporteerd uit Noord-Amerika en verdringt inheemse waterlanten. Een deskundige vertelt hoe deze invasieve soort hier is gekomen en hoe deze kan worden bestreden

Invasieve waterplanten zijn uitheemse planten die geïmporteerd worden of hier gekweekt zijn voor gebruik in vijver of aquarium, maar -bedoeld of onbedoeld- in de Nederlandse natuur terechtkomen. In opdracht van de Plantenziektenkundige Dienst (PD) is deze veldgids met de twintig meest risicovolle invasieve waterplanten ontwikkeld.

Bosbeheerders hebben regelmatig vragen over de beheersing van soms ongewenste boomsoorten, zoals de uitheemse Amerikaanse vogelkers, de Amerikaanse eik, maar ook de inheemse esdoorn. Deze soorten vormen de uitlopers na afzetten en zijn daarom lastig te verwijderen. Hoe kan dit succesvol worden aangepakt? Hoofdlijnen uit Alterra rapport 843