GLB-pilot: Maatwerk peilbeheer en innovatieve beheer- en inrichtingsmaatregelen Aldeboarn-De Deelen

Het Gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) 2023-2027 wil toekomstbestendig boeren mogelijk maken, natuur versterken en bijdragen aan een leefbaar platteland. Het beloont daarom agrariërs en plattelandsinitiatieven die bijdragen aan verbetering van klimaat en leefomgeving en vernieuwing van landbouwketen en -producten. Het GLB is één van de grootste posten op de Europese begroting. Jaarlijks komt er ongeveer 800 miljoen aan Europees geld richting Nederland om de landbouw en het platteland te ondersteunen en te ontwikkelen. Het geld wordt verdeeld over twee pijlers: de eerste pijler bevat o.a. de basispremie en eco-regeling, de tweede pijler bevat het agrarisch natuur- en landschapsbeheer en bedrijfsinvesteringen. Door heel Nederland, zijn er pilots uitgevoerd, om te onderzoeken hoe het nieuwe GLB aansluit bij de praktijk.

Aanpak

1. Verkenning met deelnemers: In 2 deelgebieden worden sessies georganiseerd om mogelijkheden en interesses verder te verkennen. Er wordt ingezet op samen leren (social learning). Boeren leren van boeren. Dit geeft inzicht in belangen, overwegingen en keuzes.
2. HAKLAM / Maatwerk peilbeheer uitwerken: In Friesland wil men niet inzetten op de grootschalige inzet van onderwater of drukdrainage maar op een grootschalige, innovatieve vorm van flexibel peilbeheer: HAKLAM = Hoog Als het Kan, Lager Als het Moet. Hiermee is het peil in principe hoog, ook zomers. Maar staat het lager in het voorjaar, zodat mest uitgereden kan worden en lager in het najaar zodat de laatste snede goed gemaaid kan worden. Op perceelniveau wordt het effect van de peilverhoging op de drooglegging inzichtelijk gemaakt. In de pilot ontwikkelen we zo een blauwdruk voor de inzet van HAKLAM.
3. Menukaart maatregelen en vergoedingen opstellen: Als de ambitie en de verwachte effecten van HAKLAM duidelijk zijn, gaan we i.s.m. de agrariërs verder met het uitwerken van een menukaart van maatregelen en vergoedingen (b.v. greppelinfiltratie en bevloeien). De maatregelen worden beoordeeld op hun impact op de reductie van de CO2-uitstoot en we analyseren het effect op bodemkwaliteit en biodiversiteit, op inkomen en vermogen. Bij de uiteindelijke selectie van de maatregelen is vooral aandacht voor maatregelen die gunstig zijn met het oog de veenweide opgave en bovendien de agrariërs perspectief bieden op de lange termijn.
4. Afspraken per bedrijf en uitvoering: Met de ca. 20 deelnemers worden individueel afspraken gemaakt in uitvoeringsplannen. Per gebied bespreken de deelnemers de plannen met elkaar. Op 450 ha worden beheermaatregelen getest. Er wordt gemonitord op sloot- en grondwaterpeil, op bodemvocht en bodemkwaliteit, en op de invloed die de maatregelen hebben op de bedrijfsvoering.

Resultaat

Aldeboarn-De Deelen is een leergebied bij uitstek, door grote verschillen in drooglegging, draagvlak onder agrariërs en een ver gevorderd, lopend gebiedsproces. In deze pilot willen we onderzoeken of we door een combinatie van HAKLAM (Hoog Als het Kan, Lager Als het Moet) en een set op de veenweide-opgave gerichte beheermaatregelen, de gewenste combinatie van opgaven kunnen realiseren: klimaat, bodemvruchtbaarheid, biodiversiteit en perspectief voor de agrarische bedrijven. HAKLAM is innovatieve vorm van ‘maatwerk peilbeheer’, te ontwikkelen binnen een samenwerking van groepen agrariërs en het waterschap. Subdoelen zijn:

• Bepalen wat technisch en procesmatig nodig is om HAKLAM op grote schaal te laten werken. Dit moet leiden tot een blauwdruk hoe HAKLAM zo ingezet kan worden dat het zo optimaal mogelijk functioneert, en voor de gebruikers van een gebied, en voor het waterschap en voor het ecosysteem, zonder nieuw peilbesluit.
• Onderzoeken wat de effecten zijn van HAKLAM in tijd en ruimte (seizoenen, klimaatverandering, grondwaterstand, bodemvocht en kwaliteit, biodiversiteit, bedrijfsvoering en economie).
• Inzicht verwerven in de (positieve) effecten van HAKLAM in combinatie met greppelinfiltratie, volgens eerste metingen gunstig voor de hoogte van de grondwaterstand.
• Het ontwikkelen en testen van een maatregelenpakket en vergoedingensysteem (en het GLB hierin) dat agrariërs stimuleert om te experimenteren met een aan hogere peilen aangepaste bedrijfsvoering. En ze daarmee te stimuleren mee te werken aan de noodzakelijke landbouwtransitie binnen veenweide
• Kennisdeling m.b.t. HAKLAM, maatregelen, ervaringen en resultaten. Door samen met alle partijen praktijkervaring op te doen zetten we stappen in de uitvoering van de veenweide-opgave, werken we aan draagvlak en effectieve beleidsvorming.

Samenwerkingspartners: It Lege Midden, Wetterskip Fryslân, Provincie Fryslân, Gebiedscommissie Aldeboarn / de Deelen