Het Gebiedsvenster is een ‘praatplaat’ met alle sleutelfactoren om succesvol in een gebied te werken aan natuurinclusieve landbouw. Het gebiedsvenster biedt toelichting en uitleg over het gebruik in de praktijk. Voor verdere verdieping en achtergrondinformatie vind je hieronder voor 4 invalshoeken meer informatie en een diversiteit aan interessante bronnen.

De provincie Gelderland beheert circa 1.200 km rijweg met ruim tweehonderd faunavoorzieningen, waarmee dieren veilig de weg kunnen passeren. Jaarlijks laat de provincie een deel van haar faunavoorzieningen monitoren op gebruik door fauna in combinatie met een technische inspectie. De monitoring bestaat uit twee meetreeksen: vier weken in voor- en in najaar. De technische inspectie brengt eventuele herstel- en verbetermaatregelen in beeld. In 2018 zijn in dit kader 47 faunavoorzieningen op de Veluwe en Gelderse Vallei onderzocht (Emond et al., 2019).

Nederland telt 5,4 miljoen tuinen. Er zijn veel waarnemingen, maar nauwelijks systematisch verzamelde gegevens van de verschillende diersoorten die in onze tuinen leven. Naast de jaarlijkse eenmalige publiekstellingen, zoals de Nationale Tuinvogeltelling en de Tuinvlindertelling vond in Nederland geen monitoring plaats van het dierenleven in tuinen. Daarom is in 2015 de Jaarrond Tuintelling gestart, met als doel om gegevens te verzamelen van het dierenen plantenleven in tuinen en antwoord te geven op de volgende vragen: welke soorten leven in tuinen, in welke aantallen door het jaar heen en wat is de trend over meerdere jaren?

Op 13 februari was het zover; na vijftien jaar verschijnt er een nieuwe Heukels’ flora, een 24 e druk van de standaardflora voor iedereen die in Nederland planten determineert. Ruud van der Meijden heeft deze flora tussen 1983 en 2005 vier keer samengesteld. Daarna vond hij het genoeg: ‘Ik heb iemand op het oog, maar het is de vraag of die zich zo lang aan deze eenzame bezigheid wil wijden.’ Zijn opvolger werd – nadat ze hem kon aangeven dat er voor haar geen grotere eer was – Leni Duistermaat van Naturalis. Van der Meijden was een meester in de beperking, blijkt nu we het nieuwe boek in handen hebben. Het bevat 841 pagina’s in plaats van de 685 van de vorige versie. Dat zal even wennen zijn voor mensen die er een speciale zak voor hadden in hun veldbroek of -jas.

De laatvlieger (Eptesicus serotinus) is een vrij algemene vleermuissoort in Nederland. De soort gaat echter wel achteruit en is zelfs op de Rode Lijst geplaatst. Tegelijkertijd is er veel nog onbekend van de laatvlieger, met name over de activiteit en verblijfplaatsen in najaar en winter. Dat maakt het moeilijk de soort adequaat te beschermen. In de Sint-Matthiaskerk in het Limburgse dorp Castenray huist een zeer grote kraamkolonie van de laatvlieger, die inclusief jongen uit meer dan 200 individuen bestaat. De kolonie wordt al 34 jaar ’s zomers gemonitord door vrijwilligers. Om meer inzicht te krijgen in het najaarsgedrag en de verblijfplaatsen van de laatvlieger in die periode, zijn dieren uit de Sint-Matthiaskerk gezenderd en gevolgd.

Voor de realisatie van het Natuurnetwerk Nederland is natuurontwikkeling op voormalige landbouwgrond vaak een belangrijk onderdeel. Daarbij vormt de achterblijvende nutriëntenlast een belemmering voor de ontwikkeling van een soortenrijke vegetatie en de bijbehorende faunagemeenschap. Het afvoeren van de voedselrijke bovengrond door ontgronding is dan één van de opties om een snelle verschraling te bereiken. In dit artikel worden de langjarige ontwikkelingen geëvalueerd voor vaatplanten en dagvlinders.

Watercrassula verwijderen van grootschalige besmette locaties is onmogelijk. Dit is een veel gehoorde stelling van onderzoekers, beleidsmedewerkers en beheerders. In 2018 waren gedurende twee maanden zes rupskranen, vier vrachtwagens en een zestal bemalingspompen op Terschelling in bedrijf om deze invasieve exoot te verwijderen. Hebben die een gebied van 4,5 ha, zwaar besmet met watercrassula, met succes geschoond?

De Biesbosch is al eeuwenlang een dynamisch gebied. Ook aan het begin van de 21 e eeuw zijn er nieuwe ontwikkelingen die van invloed zijn op het ecosysteem. De deuren van de Haringvlietsluizen staan op een kier, de zeespiegel stijgt en de afvoerpatronen van onze grote rivieren veranderen door enerzijds meer ruimte voor de rivier en anderzijds door sterkere schommelingen in de waterafvoer. Hans de Boois promoveerde in 1982 op de gevolgen voor de Biesbosch van de afsluiting van het Haringvliet. Hoe kijkt hij aan tegen verleden én toekomst van het gebied?

Gebouwgebonden vogelsoorten als gierzwaluw en huismus zien bij renovatie of nieuwbouw hun traditionele nestgelegenheid afnemen. De overheid beveelt bij verwijdering van bestaande nesten aan om geschikte alternatieve nestgelegenheid aan te bieden, in de vorm van neststenen, -kasten of vogelvides. Hoe effectief zijn zulke maatregelen eigenlijk, en welke factoren zijn van belang voor hun succes?

Kruipend moerasscherm is in Noord-Brabant op verschillende locaties verschenen na herstelwerkzaamheden in natte natuurgebieden. Deze kleine soort kan snel weer verdwijnen als de vegetatie onvoldoende open blijft, wat het beheer en behoud van deze Habitatrichtlijnsoort tot een uitdaging maakt. Onlangs zijn in vier gebieden verschillende beheermaatregelen getest. Is instandhouding van deze soort met beheer haalbaar?

De invloed van roofdieren op prooidieren wordt vaak beschreven aan de hand van de populatiedichtheid van de prooidieren. Volgens het ‘ecology of fear’ concept hebben roofdieren echter niet alleen invloed op de populatiedichtheid maar ook het gedrag van prooidieren. Prooidieren kunnen namelijk gevaarlijke plekken vermijden als er roofdieren in de buurt zijn, met als gevolg dat de planten op die plekken minder begraasd worden. De aanwezigheid van mensen zou het gedrag van grazers weleens op vergelijkbare manier kunnen veranderen, met vergelijkbare verminderde graasdruk op de plantengemeenschap. Dit is onderzocht aan de hand van het graasgedrag van herten op de Veluwezoom.

Vissen vormen de meest geliefde diergroep van Zeeland. Jaarlijks genieten tienduizenden sportvissers van het hengelen op de Zeeuwse visfauna. Ook bij het eveneens populaire sportduiken wordt volop genoten van de visstand. Steeds vaker gaan duikers uitgerust met dure apparatuur het water in met de hoop om kleurrijke lipvissen of snotolven te fotograferen. Bij de presentatie van de Drentse vlinderatlas door de vlinderwerkgroep Drenthe werd in 2016 gewaarschuwd voor de dramatische achteruitgang van de boerenlandvlinders. Ook werd toen al een afname van karakteristieke vlindersoorten op de Drentse heidevelden gesignaleerd. Maar de snelheid van achteruitgang in soorten leek toen nog mee te vallen in vergelijking tot die van de boerenlandvlinders. Recente inventarisaties in het Natura2000 terrein Het Drouwenerzand geven echter een minder optimistisch beeld. Overmatige stikstofbelasting speelt hierbij een belangrijke rol.

Natuurlijk wisten we dat Bart van Tooren en Isa Schimmel-ten Kate ooit een stap terug zouden doen. Dat moment is nu aangebroken: onze hoofd- en eindredacteur geven na dertig jaar het stokje over. Gedurende drie decennia, waarin de uitgeefwereld ingrijpend veranderde, hielden ze De Levende Natuur haarscherp op koers en brachten het tijdschrift op een hoog niveau. Uiteraard heeft dat alles te maken met vakkennis, inzet, nauwgezetheid en de kritische geest van Bart en Isa. Maar nog belangrijker: met hun bevlogenheid voor natuur en natuurbeheer. Dat vormde en vormt de basis van dit tijdschrift. We zijn ze heel erg dankbaar voor hun inzet en betrokkenheid.

In de Nederlandse kustduinen was kleinschalige verstuiving in de vorm van stuifkuilen de vorige eeuw de meest voorkomende vorm van eolische dynamiek. Dit zorgde voor een rijk geschakeerd duinlandschap waarin verjonging van bodem en vegetatie optrad. Tegenwoordig is in veel duingebieden de kleinschalige dynamiek gering en staan duingraslanden onder druk door een hoge atmosferische stikstofdepositie en toenemende stabilisatie. Het stimuleren van kleinschalige verstuiving is een belangrijke mitigerende maatregel tegen de negatieve effecten van stikstofdepositie. Daarom worden door veel beheerders plannen gemaakt om verstuiving in duingebieden te bevorderen. Daarbij zijn de vragen vaak ‘waar?’, ‘hoe?’ en ‘hoeveel?’ Dit artikel gaat op basis van recent onderzoek in op de omvang en trends van kleinschalige verstuiving, de bepalende factoren en de wijze waarop reactivatie van verstuiving als herstelmaatregel voor droge duingraslanden kan worden ingezet.

In april 2007 zijn wisenten geïntroduceerd in het Kraansvlak. In datzelfde jaar is gestart met broedvogelinventarisaties in een circa 50 hectare groot plot in dit duingebied. Dit artikel beschrijft de resultaten na ruim tien jaar tellen. Heeft de begrazing in het Kraansvlak met onder meer een kudde wisenten invloed op de broedvogelstand?

Zou natuurinclusieve landbouw (NIL) de oplossing zijn voor de biodiversiteitscrisis op het platteland? In het themanummer van De Levende Natuur (september 2019) over dit onderwerp stond een aantal goede voorbeelden hoe NIL daaraan kan bijdragen. In de afgelopen weken ben ik geregeld op bijeenkomsten geweest over hoe we dergelijke succesvolle, kleinschalige initiatieven voor meer boeren aantrekkelijk kunnen maken.

Mosbeek duurzaam verondiepen, effectiviteit heidebeheer Schaopedobbe

Net als elders in Nederland is ook in Friesland in de afgelopen decennia het aantal weidevogels sterk afgenomen. De oorzaak van deze achteruitgang wordt onder meer toegeschreven aan intensief agrarisch landgebruik. Ook verhoogde predatiedruk zou een rol kunnen spelen. Een van de predatoren waar nog weinig over bekend is, is de huiskat. In de omgeving van Leeuwarden is uitgezocht in hoeverre de leefgebieden van katten en weidevogels overlappen.

Colum; ' De natuur heeft geen moraal, de natuur wil niet corrigeren, de natuur gaat gewoon haar gang’