Dossier

Strokenteelt

Bij strokenteelt worden op één perceel verschillende gewassen in stroken naast elkaar geteeld. Ieder gewas wordt apart beheerd, waarbij gewaskeuze en strookbreedte belangrijk zijn. Eén van de voordelen van strokenteelt is dat de biodiversiteit op het perceel toeneemt en gewasziektes afnemen. Daarnaast hebben de gewassen geteeld in stroken meestal een vergelijkbare of hogere opbrengst dan in monoculturen. Daarentegen kan de mechanisatie een uitdaging zijn.

Bron foto: krstrbrt (Shutterstock)

Vind meer informatie over strokenteelt

Bij strokenteelt is een goede gewaskeuze belangrijk vanwege meerdere redenen. Een belangrijke reden is dat daar waar de ene strook eindigt en de andere begint de gewassen invloed hebben op elkaar. Deze invloed speelt zowel boven de grond als onder de grond. Dit kan positief of negatief uitpakken.

Bovengronds heeft bijvoorbeeld de peenvlieg een hekel aan de uiengeur, en de uienvlieg ruikt niet graag peen. Dit is dan ook een goede combinatie. Een voorbeeld van ondergronds interactie is de combinatie van zomertarwe en mais. De wortels van de mais kunnen zich onder die van de zomertarwe ontwikkelen. Omdat de tarweplanten deze concurrentie voelen, gaan ze op hun beurt betere wortels maken. Hierdoor kan de opbrengst veel hoger zijn dan de monoculturen van beide gewassen apart geteeld. Daarnaast is bijvoorbeeld grasklaver naast aardappelen een succescombinatie, omdat daardoor de aardappelziekte (Phytophtera infestans) minder makkelijk verspreid over het hele veld. Een bijkomend voordeel van een grasstrook naast aardappelen of andere rooivruchten, is dat kieper op een naastgelegen grasstrook met betere draagkracht rijden tijdens het rooien.

In dit filmpje leer je meer over het maken van een bouwplan.

Op dit moment zijn verschillende bedrijven bezig met het veredelen van zaden voor strokenteelt om zo het rassenaanbod te verbeteren. Hierdoor kunnen bijvoorbeeld worteltypes verbeterd worden, zodat ze beter met elkaar combineren. Je kunt een training volgen om kennis te maken met perceelindeling, de beste gewaskeuzes en combinaties. Hieronder staan een aantal vuistregels:

Gewasrotatie bepaalt welke gewascombinaties je kan maken. Bij strokenteelt roteren de gewassen over de stroken. Let erop dat een gewas het volgende jaar niet in de aangrenzende strook staat om verspreiding van bodem gebonden ziekten en plagen te beperken.

Verder nog een aantal tips voor het ontwerp:
- Combineer winter- en zomergewassen op het veld zodat er het hele jaar rond schuilmogelijkheden zijn voor de natuurlijke vijanden en de bodem bedekt blijft.
- Combineer gewassen die gevoelig zijn voor plagen met wintergewassen, zodat de natuurlijke vijanden daar kunnen schuilen om vervolgens in het voorjaar de plagen te bestrijden.
- Combineer een strook grasklaver, of bijvoorbeeld een vang- of rustgewas, in de strook naast een rooigewas, zodat er kan worden geoogst zonder schade aan de bodemstructuur.
- Combineer gewassen die ‘goede buren’ zijn. Omdat ze goed op elkaar reageren, kun je ze naast elkaar zetten om competitie met een negatief gevolg op het grensvlak tussen de gewassen te voorkomen. Een hoog gewas moet bijvoorbeeld niet overhangen over een laag gewas. Ook moet een gewas met een zwak wortelstelsel of dat droogtegevoelig is, niet concurreren met een gewas met een sterk wortelstelsel.

Strokenteelt is een toegankelijk teeltsysteem, omdat het relatief makkelijk aan te passen is aan de behoeftes van de teler. Als er al veel machines beschikbaar zijn met een breedte van 6 meter of breder, kan er gewerkt worden in een strokenteeltsysteem van deze breedte. Wanneer smallere machines beschikbaar zijn, heeft dit de voorkeur omdat de gewassen dan een sterkere positieve invloed op elkaar hebben.

In dit filmpje leer je meer over de breedte van je stroken.

Uit de wetenschap blijkt dat wanneer in smalle stroken van minder dan 3 meter breed geteeld wordt, de invloed van de verschillende gewassen op elkaar optimaal is. Dit komt omdat in smallere stroken, nutriënten en zonlicht beter benut worden. Met de huidige mechanisatie, is het in Nederland lastig om te bewerken en te oogsten in stroken smaller dan 3 meter. Gelukkig komen er bij strookbreedtes van 3 en 6 meter wel nog steeds minder ziekten en plagen voor. Hoe breder de strook, hoe minder sterk dit effect is.

Bepaal de lengte van de stroken aan de hand van de capaciteit van de kieper. Dit omdat keren midden in het perceel lastig kan zijn in verband met de andere gewassen.

Wanneer er een extra rijpad nodig is, bijvoorbeeld voor een kiepwagen tijdens de oogst, dan is het belangrijk dat de naastgelegen strook al geoogst is of dat er een berijdbaar gewas staat. Bij het ontwerp van de indeling van de gewassen in de stroken is hiervoor belangrijk om de volgorde van de gewassen te spiegelen. Omdat de trekker aan het eind van het land omkeert en een lusje maakt, kan zo bij elke werkgang over hetzelfde gewas gereden worden. Hiermee wordt bodemverdichting tegengegaan

De breedste machine bepaalt in de praktijk vaak hoe breed de stroken worden. Smallere stroken bieden meer voordelen maar ook uitdagingen. Bij gangbare boeren is de spuitbreedte vaak bepalend (maximaal 27 meter). Bij biologische boeren blijken smallere stroken vaak goed te werken.

Ziekten en plagen worden beter bestreden in strokenteelt. Enerzijds is er meer natuurlijke plaagbeheersing doordat er in de stroken altijd beschutting en voedsel is. Hoe smaller de stroken zijn, hoe sterker dit effect is. Anderzijds kunnen ziekten zich minder snel verspreiden, omdat een infectie beperkt blijft tot in de strook en niet over het hele veld kan gaan, omdat er tussen de stroken een niet-vatbaar gewas staat.

Enerzijds is er meer natuurlijke plaagbeheersing doordat er in de stroken altijd beschutting en voedsel is. Hoe smaller de stroken zijn, hoe sterker dit effect is. Anderzijds kunnen ziekten zich minder snel verspreiden, omdat een infectie beperkt blijft tot in de strook en niet over het hele veld kan gaan, omdat er tussen de stroken een niet vatbaar gewas staat.

Je kunt ook stroken in je bouwplan inpassen, die goed zijn voor de biodiversiteit om plagen te bestrijden. Een voorbeeld hiervan zijn bloemenstroken. De nectar in de bloemen trekt bijvoorbeeld sluipwespen aan. De sluipwesp parasiteert op sommige plagen, waardoor de plaagdruk lager wordt.
Door stroken zo te combineren dat er altijd beschutting en voedsel is, kun je schuilgelegenheden bieden aan nuttige insecten. Loopkevers zijn bijvoorbeeld echte rovers die rupsen, tripsen en luizen eten.
Door vatbare en niet-vatbare gewassen te combineren, zoals de combinatie grasklaver en aardappel. Hiermee is uit onderzoek gebleken dat de besmetting met phytophthora altijd lager is dan in monocultuur. In een grootschalige monocultuur van aardappelen kan de ziekte via haarden explosief verspreiden. De stroken remmen dit, omdat de ziekte zich niet kan verspreiden naar de ‘zijkant’ waar een niet-vatbaar gewas staat. Zo verspreid de ziekte zich alleen in de lengterichting, maar niet in de breedte.
De gewasvolgorde in de tijd is ook heel belangrijk. Het is namelijk niet de bedoeling dat gewassen met ziekten en plagen worden besmet via de oogstresten die op het land achterblijven.
Daarnaast kun je groenbemesters inpassen in de stroken naast gewassen waar de groenbemester makkelijk kan worden uitgereden als maaimeststof.

Zoek meer informatie over het effect van strokenteelt op ziekten en plagen

Irrigatie en bemesting bij strokenteelt zijn een uitdaging. Het ene gewas heeft bijvoorbeeld meer water of bemesting nodig dan het andere gewas.

Met een beregeningsboom kun je door secties af te sluiten redelijk precies beregenen waar je wilt, maar het is minder efficiënt. Een andere mogelijkheid bij strokenteelt is druppelirrigatie in plaats van een beregeningskanon en beregeningsboom. Met druppelslangen kun je dichter bij de plant irrigeren en vaker kleine beetjes geven, al kan dat niet afdoende zijn om zaden te laten kiemen. Er wordt naar irrigatie in strokenteelt nog onderzoek gedaan naar onder andere ondergrondse irrigatie (peil gestuurd) of een mobiele druppelirrigatie aan een beregeningsboom. Kijk voor meer informatie over beregening in strokenteelt dit filmpje.

Ook bemesting is lastiger in strokenteelt, maar kan met de juiste aanpassingen efficiënt gebeuren. De praktijkervaringen tot nu toe blijkt dat telers uitgaan van bemesting van het hele perceel, waarin extra giften worden gegeven aan veelvragende gewassen als kool.

Daarnaast, kan bespuiten ook een uitdaging zijn. Er kunnen namelijk middelen worden gevonden op gewassen waarin deze niet zijn toegelaten of boven de norm zijn.

Als agrarisch ondernemer moet je je bedrijf te registreren bij het RVO (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland). Het is belangrijk dat stroken bij RVO als afzonderlijke percelen worden ingetekend bij de gewasregistratie. Deze informatie wordt namelijk gebruikt voor het aanvragen van verschillende subsidies en uitbetalingen. Daarnaast worden de gegevens gebruikt voor verschillende onderdelen van het mestbeleid.

Het is hier mogelijk om meer informatie bij het RVO te vinden om de stroken als afzonderlijke percelen in te tekenen bij de gewasregistratie. Voor de bouwplannen van strokenteelt moeten meerdere stappen genomen worden. Er moet een digitale basiskaart van de ligging van de stroken gemaakt w orden. Vervolgens moet deze kaart met GPS-bestanddelen gekoppeld worden aan de percelen. Op dit moment wordt eraan gewerkt om gewasregistratie voor strokenteelt eenvoudiger te maken.

Wanneer er gespoten wordt in een strokenteelt, is de kans wel groter op een residuprobleem. Er kunnen namelijk middelen worden gevonden op gewassen waarin deze niet zijn toegelaten, of de hoeveelheden zijn boven de norm.

Mechanisatie is een van de grootste investeringen in een strokenteeltsysteem. Hier moet een vaak een afweging worden gemaakt tussen breedte en machinebeschikbaarheid. Voor loonwerkers is capaciteit cruciaal terwijl voor een strokenteler spreiding van werkzaamheden belangrijker kan zijn.

Het biologische landbouwbedrijf ERF geeft aan dat strokenteelt nauwelijks extra werk is (in de Volkskrant). Ook bij de boerderij van de toekomst werd aangegeven dat strokenteelt minder werk is. Door met stroken te werken, kon er minder gespoten worden en daardoor bleef de arbeidsvraag gelijk. Daarnaast geldt over het algemeen dat kleine machines goedkoper zijn (in aanschaf en energie). Bovendien geven kleine machines minder bodemverdichting en kennen ze meer werkzame dagen waardoor ze goed passen bij strokenteelt. Uiteindelijk is de verwachting dat de mechanisatie goedkoper zal zijn, omdat het werk wordt gedaan met kleinere machines.

Zie de stroken als een klein veldje met zijn eigen beheer, dit gaat makkelijker met een kaart met de stroken erop in nummers, of met een GPS.

In dit filmpje leer je meer over GPS en strokenteelt.

Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat deze video niet getoond kan worden. Vink marketing aan in uw cookie-instellingen en ververs deze pagina om de video te tonen.

Kennisclip strokenteelt : hoe verhoog je de biodiversiteit?

Kennis op Maat project: Biologisch: inspiratiebron voor Kringlooplandbouw

Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat deze video niet getoond kan worden. Vink marketing aan in uw cookie-instellingen en ververs deze pagina om de video te tonen.

Kennisclip strokenteelt : hoe beregen je de stroken?

Kennis op Maat project: Biologisch: inspiratiebron voor Kringlooplandbouw

Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat deze video niet getoond kan worden. Vink marketing aan in uw cookie-instellingen en ververs deze pagina om de video te tonen.

Zonnepanelen, strokenteelt en biodiversiteit: gaat dat samen?

Louis Bolk Instituut

Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat deze video niet getoond kan worden. Vink marketing aan in uw cookie-instellingen en ververs deze pagina om de video te tonen.