Duurzame landbouw, wie gaat dat betalen?

Het KRO-NCRV programma Pointer bekeek de folders van een half jaar van vier grote supermarkten.  De consument vindt nauwelijks biologische producten in die folders. Bij Albert Heijn, Plus en Lidl nam biologisch ongeveer 2% folderruimte in, bij Aldi was dit rond 1%.  

Jaco Burger van het grootste Nederlandse biologische landbouwbedrijf ERF in Lelystad vindt het de taak van de supermarkten om biologisch beter te promoten. Burger: “Uiteindelijk zijn de supermarktketens de consument. Want wat in het schap ligt, wordt verkocht. En de marketing die daarachter zit, bepaalt of de consument het koopt of niet.” 

Ambitie en werkelijkheid  

Supermarkten zeggen dat zij de verkoop van biologische producten wel willen stimuleren. Zo is het biologische aanbod bij Plus verdubbeld. Maar in hun folders staan gemiddeld maar iets meer dan twee biologische producten. Albert Heijn geeft bijvoorbeeld 10 procent korting op biologische producten aan mensen met een Premium-abonnement. Maar zegt ook dat het kleine aantal biologische aanbiedingen komt omdat ze "afhankelijk te zijn van het aanbod wat de natuur brengt". Lidl geeft aan dat ongeveer 10% van het assortiment biologisch is en geeft de volgende reactie aan Pointer: “We vinden het belangrijk dat dit biologische aanbod, los van aanbiedingen, zo betaalbaar mogelijk is." 

Michaël Wilde is directeur van Bionext, brancheorganisatie van de biologische sector. Hij laat weten: “Supermarkten hebben een sleutelrol in het stimuleren van de biologische verkoop. En dat moet meer.” 

Duurzaam varkensvlees  

Annechien ten Have, varkenshouder in Beerta ervaart aan den lijve de geringe afzet van duurzame en diervriendelijke producten. De varkens op haar bedrijf hebben een uitloop, bovenwettelijk ruime verblijven en hok- en voedselverrijking. Ten Have vertelt in het laagdrempelige tv-programma Pointer dat zij hiervoor miljoenen investeerde, maar nu diep in de schulden zit. Omdat consumenten het duurdere vlees dat zij produceert, met 2 sterren Beter Leven keurmerk, nauwelijks kopen. Ten Have is de enige varkenshouder in Nederland met dit keurmerk.  

Ten Have deed voorafgaand aan alle investeringen verschillende consumentenonderzoeken waarin veel mensen aangaven belangstelling te hebben voor het duurzame vlees. Ten Have concludeert nu: “Maar uiteindelijk kopen ze het niet als ze in de supermarkt zijn.” En Ten Have vermoedt dat de consument niet wil nadenken over de opties die keurmerken bieden. “Maar je kan niet verwachten dat dieren een beter leven hebben met stro en meer ruimte zonder dat je daarvoor moet betalen. Alles heeft een prijs.” 

Grotendeels zelfvoorzienend 

Ten Have verbeterde niet alleen de huisvesting van haar dieren, maar werkt zo zelfvoorzienend mogelijk. Ze verbouwt wintertarwe dat dient als voer voor de varkens. Als er voer aangekocht moet worden, betrekt ze dat uit de regio.  

Daarnaast gaat de mest naar de biogascentrale op het bedrijf waarmee ze het bedrijf voorziet van elektriciteit. De overige mest gaat het land op. Ten Have: “Zo zijn we grotendeels zelfvoorzienend en hebben we een stuk minder transport en minder CO2-uitstoot.” 

Ten Have heeft haar bedrijf zo ingericht dat het past bij de wensen van de maatschappij en de overheid. Maar het werkt in de praktijk niet, alle rapporten van de overheid met ambities en oplossingsrichtingen ten spijt.  

Overheid is aan zet 

In het programma komt ook Jeroen Candel aan het woord. Hij is universitair hoofddocent WUR en onderzoekt de plannen die de overheid produceert over de landbouw en het voedselsysteem. “Er zijn grote maatschappelijke problemen zoals afname van de biodiversiteit, de stikstofproblematiek en meer mensen die lijden aan obesitas. Daarom moeten we een ingrijpende verandering in de manier waarop we nu ons voedsel produceren en consumeren.”  

Volgens Candel is de overheid de aangewezen partij om maatschappelijke problemen op te lossen. “We weten veel, maar de overheid doet er nauwelijks iets mee. Ze laat het sterk afweten.”