EU-vooruitzichten voor akkerbouw en tuinbouw

Ondanks de klimaatverandering en de beperkte beschikbaarheid van gewasbeschermingsmiddelen blijft de opbrengst van granen en oliehoudende zaden naar verwachting stabiel. Dit is te danken aan onder meer precisielandbouw, meer vruchtwisseling en een betere bodemgezondheid. Tarwe en mais blijven de belangrijkste gewassen binnen de totale graanproductie.  

Door de groeiende behoefte aan plantaardige eiwitten en stimulerend EU-beleid neemt de productie van peulvruchten en sojabonen toe. Volgens de commissie verandert het eetpatroon van de Europeaan, mede door gezondheids- en milieuoverwegingen. Zo volgen steeds meer consumenten een ‘flexitarisch’ dieet (30 procent in 2021), waarbij ze vlees en vis af en toe vervangen door plantaardige alternatieven.

De productie van suikerbieten gaat langzaam afnemen op het Europese continent, in lijn met de dalende suikerconsumptie tussen nu en 2035. Consumenten stappen over op een dieet met minder suiker. Hoewel de EU een netto-importeur van suiker blijft, zal de afhankelijkheid van invoer waarschijnlijk afnemen. 

Uitbraken van plagen

De teelt van onder meer appels en tomaten krijgt te maken met uitdagingen zoals extreme weersomstandigheden, stijgende energiekosten, beperkingen op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en uitbraken van plagen. Hierdoor is er een kans dat de appelsector in de EU aan concurrentiekracht zal inboeten, en het areaal inkrimpt, zo voorspelt het rapport.  

Een ander scenario is dat de consumptie van appels juist toeneemt, vanwege de wens van consumenten om gezonder te eten. Polen en Italië blijven naar verwachting redelijk concurrerend op de internationale markt en blijven dan de belangrijkste EU-appelexporteurs. De twee landen zouden volgens de EU hun netto-uitvoer van appels zelfs nog kunnen verhogen.  

Meer variëteiten van tomaten

De consumentenvoorkeur voor tomaten evolueert waarschijnlijk verder waardoor meer kleinere ‘snack’-variëteiten op de markt komen. De opbrengsten daarvan in kilo’s zijn lager, waardoor de totale tomatenconsumptievolumes zullen afnemen. Energiekosten zijn een extra beperkende factor voor de productie-ontwikkeling van verse tomaten in met name Nederland.  ‘De tomatenproductie in Nederland zal naar verwachting tussen nu en 2035 met minstens 1,1 procent per jaar afnemen door een kleiner areaal aan kassen’, schrijft de commissie. 

Nieuwe investeringen in Spanje en Portugal kunnen dan weer leiden tot hogere tomatenopbrengsten en een groter areaal voor de teelt van verwerkte tomaten. Naar verwachting zal de EU een sterke netto-importeur van verse tomaten blijven, en een netto-exporteur van verwerkte tomaten, zo schetst het landbouwnieuwsplatform VILT.  

Nederlandse agenda

In Nederland hebben topsectoren, ministeries en andere overheden, bedrijven, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties samen een agenda opgesteld: de  Kennis- en Innovatieagenda Landbouw, Water en Voedsel. Daarin staat dat de Nederlandse land- en tuinbouw in 2050 integraal duurzaam is: economisch toekomstbestendig en bestand tegen een veranderend klimaat. Ook past de sector binnen de grenzen van de natuurlijke omgeving, en leveren land- en tuinbouw een bijdrage aan het welzijn van mens en dier.  

Volgens de agenda staan de productie van gezond voedsel, de beschikbaarheid van voldoende water, waterveiligheid en de gezonde leefomgeving onder druk. In het document zijn verschillende missies beschreven, waaronder een veerkrachtige natuur, een vitaal landelijk gebied in een klimaatbestendig Nederland, en duurzaam en gewaardeerd voedsel, dat gezond, toegankelijk en veilig is. Deze kennis- en innovatieagenda voorziet de komende jaren een rol voor ‘slimme’ technologieën en voor biotechnologie. 

Volgens de EU is de klimaatverandering het grootste punt van zorg de komende jaren. Die zal leiden tot meer droogte en minder effectieve regenval. Het landbouwareaal blijft net als voorgaande jaren vrij stabiel, maar het aantal bedrijven neemt sterk af. Tegelijkertijd blijven jonge boeren onder de 35 jaar nu en in de nabije toekomst schaars; zij maken slechts 6,5 procent uit van alle landbouwers (cijfer uit 2020).