Op weg naar een duurzame melkveehouderij

Dit staat in de visie van de LTO-vakgroep melkveehouderij. Het document beschrijft de opgaves en ontwikkelingen voor de sector richting 2030. De verenigde melkveehouders vragen wel uitdrukkelijk om voldoende grond onder toekomstbestendige bedrijven. Dat kan onder meer door ruilverkaveling, nieuwe financieringsvormen en beleid om grondmobiliteit makkelijker mogelijk te maken. 

“Ondernemerschap en innovatie vormen het fundament van de omslag die we als sector de komende jaren moeten maken”, zegt vakgroepvoorzitter Erwin Wunnekink in Nieuwe Oogst. “De gestelde doelen die de komende tijd uit de gebiedsgerichte aanpak komen, moeten we met elkaar borgen, meetbaar maken en betaald krijgen.”

Voldoende grond 

De huidige melkveehouderij staat voor tal van uitdagingen. Zo is het Convenant Dierwaardige Veehouderij in de maak met strengere eisen op het gebied van dierenwelzijn. De Wet grondgebondenheid stelt eisen om voldoende grond onder de bedrijven te hebben voor de afzet van mest. Ook zal stapsgewijs de derogatie vervallen, de regeling waarbij boeren onder voorwaarden meer stikstof uit dierlijke mest op het land mogen brengen. Daarnaast is de Kaderrichtlijn Water met stengere emissienormen in de maak en staan omvangrijke klimaatmaatregelen voor de deur. 

“Met al deze opgaven in het vizier staan we als sector echt voor de uitdaging hoe we daar soep van gaan koken”, zegt Erwin Wunnekink. “Je kunt terug gaan duwen of zelfs activistisch zijn, maar deze wetgeving krijgen we niet van tafel. Dus we hebben ons de vraag gesteld welke opgaves er precies liggen, welke oplossingsrichtingen we zien en wat de beleidsmatige en praktische blokkades zijn om tot oplossingen te komen.” 

Ammoniakemissie 

De melkveehouderij heeft een belangrijk aandeel in de ammoniakemissie uit de Nederlandse landbouw. In 2018 was meer dan de helft van de NH₃-emissie afkomstig uit dierlijke mest van de melkveestapel. De melkveehouderij is daarmee onmisbaar om de doelen in de stikstofwet te realiseren. Daarnaast heeft de melkveehouderij meer dan de helft van de Nederlandse landbouwgrond in beheer. De sector speelt dan ook een belangrijke rol in het realiseren van andere maatschappelijke opgaven, zoals het bergen van water of het vergroten van de biodiversiteit.

De uitstoot van het sterke broeikasgas methaan zal omlaag moeten. Onderzoekers van Wageningen Livestock Research hebben daarom de afgelopen jaren op vijf melkveebedrijven voermaatregelen beproefd. Met behulp van de KringloopWijzer zijn berekeningen gemaakt van de emissie van koeien. Door met een ander koeienmenu de methaanemissie uit pensfermentatie aan te pakken is een reductie van 25% haalbaar, wijst de studie uit.

Betere verkaveling

Naast voermaatregelen zijn ook aanpassingen in de stal mogelijk. Het gaat met name om mogelijkheden om mest frequent en zo volledig mogelijk uit de stal te verwijderen. Daarnaast kan de emissie in de mestopslag omlaag door ingrepen als spoelen of aanzuren. Een betere verkaveling met grotere huiskavels en minder en grotere veldkavels moeten zorgen voor meer weidegang en ruimte bieden aan nieuwe technieken voor het gedoseerd toedienen van de mest. 

Net als de LTO-vakgroep vinden wetenschappers dat er behoefte is aan een concreet perspectief voor melkveehouders: wat zijn passende combinaties van maatregelen per type bedrijf, hoeveel emissiereductie is daarmee haalbaar en welke economische effecten brengt dit met zich mee?  

Een ander vraagstuk wat speelt, is in hoeverre eventuele investeringen en operationele meerkosten volledig voor rekening van de melkveehouder komen of - deels - worden gecompenseerd door de overheid of kunnen worden terugverdiend in de markt? 

Gebiedsgerichte aanpak

In Netwerk Praktijkbedrijven werken al ruim honderd melkveehouders samen aan het reduceren van methaan- en ammoniakemissies. Zo maakt de Overijsselse melkveehouder Geert Stevens zijn bedrijf met 110 koeien en 43 hectare grond toekomstbestendig. “We kunnen methaanemissies terugbrengen door eerder te maaien en vetten bij te voeren, maar dan leg je weer een beslag op de ruimte elders en loopt de biodiversiteit terug. Het is dus best ingewikkeld”, vat hij samen.  

Bestuurder Wunnekink heeft zijn hoop gevestigd op de gebiedsgerichte aanpak. “Dat geeft de mogelijkheid om maatwerk te bieden voor ondernemers en recht te doen aan de opgaves die lokaal sterk kunnen verschillen. Dan ontstaat ruimte om persoonlijke keuzes te maken, zoals de bedrijfsvoering aanpassen, het bedrijf te verplaatsen of te stoppen.”