Oplossingen gezocht voor toenemende verzilting

De meeste land- en tuinbouwgewassen hebben zoet water nodig om goed te groeien. Wanneer het zoutgehalte in beregeningswater of in het grondwater in de wortelzone te hoog is, kan dat schade veroorzaken aan gewassen. In sommige gevallen lijkt die beschadiging op droogteschade. Met name bij teelten als bloembollen, fruit, bomen, uien en aardappelen kan verzilting zorgen voor lagere opbrengsten.

Verzilting komt in Nederland vooral in de kustprovincies voor, door indringend zeewater. Maar ook elders in ons land is er sprake van verzilting, als zout kwelwater omhoog komt. Zelfs in een relatief nat jaar kan de verzilting toenemen in het buitengebied, concludeert Salta, een kennisnetwerk voor verzilting. Een mogelijke oorzaak is dat er minder water wordt doorgespoeld, omdat de slootpeilen relatief hoog staan bij veel neerslag. “Meet daarom het zoutgehalte in het water voordat je beregent”, adviseert praktijkcoach Tjeerd Hoekstra.

Zuinig omgaan met water

Wolter van der Kooij, lector agrarisch waterbeheer bij Aeres Hogeschool Dronten, doet praktijkonderzoek naar de mogelijkheden om het watersysteem in landbouwgebieden robuuster te maken. Hij ziet dat boeren geneigd zijn om zoetwater snel af te voeren om de percelen droog te houden. Van der Kooij ziet een angst om water in de bodem of het watersysteem juist vast te houden. “Ga het grondwaterpeil verhogen en plaatst stuwtjes in de sloten, zodat je zoet regenwater hebt voor drogere periodes.” Een praktisch hulpmiddel is een ‘zoete’ stuw, waarbij het zoutwater afgevoerd kan worden, terwijl het zoetwater in de sloot blijft.

“Ga zuinig om met het zoete water dat op je bedrijf valt”, bepleit de lector. Dat kan volgens hem met druppelirrigaties om het beperkte water op efficiënte wijze aan de gewassen te geven. “Zelfs in verzilte landbouwgebieden als Zeeland is het soms mogelijk om zoet water in de bodem op te slaan. Tegelijkertijd kun je met het vasthouden van water de waterkwaliteit en de biodiversiteit rond het boerenbedrijf verbeteren”, zegt hij.

Nieuw-Zeelandse spinazie

Ook vindt onderzoek plaats naar de introductie van gewassen die goed groeien bij verzilting. Een van de nieuwe gewassen die wordt onderzocht, is de Nieuw-Zeelandse spinazie (Tetragonia tetragonioides). Deze plant komt van oorsprong voor in de kustgebieden en -eilanden van Nieuw-Zeeland, Australië en Tasmanië. De Nieuw-Zeelandse spinazie is geen familie van de gewone spinazie, maar de smaak en kleur komen wel overeen. Het gewas gedijt goed onder warme omstandigheden en groeit goed op kleigronden.

Nieuw-Zeelandse spinazie is nog niet op grote schaal verkrijgbaar. De kieming verloopt traag en de oogstmethodes zijn beperkt, waardoor het een arbeidsintensief gewas is. Een nichemarkt ligt in het verschiet met afzetmogelijkheden bij restaurants, zo blijkt uit praktijkonderzoek in Proeftuin Zilte Teelt in Flevoland.

Telen in water

Het gewas leent zich ook voor een hydroponic-systeem. Dat is een teeltmethode op water, die geen gebruik maakt van aarde. De planten krijgen minerale voedingsoplossingen via het water. Het is nog een zoektocht wat het ideale zoutgehalte is om dit gewas het beste te laten groeien, blijkt uit een proef vanuit Aeres Hogeschool Dronten.

Tal van andere hogescholen en universiteiten houden zich inmiddels bezig met de zogenoemde zilte landbouw. Daarmee spelen ze in op de verzilting die wereldwijd toeneemt, en die in sommige regio’s al voor veel problemen zorgt in de teelt van land- en tuinbouwgewassen. Met de stijging van de zeespiegel gaat verzilting de komende decennia verder toenemen. Salt Farm Foundation op Texel geeft hierover wereldwijd advies en heeft inmiddels tientallen zouttolerante rassen in beeld.