Productief kruidenrijk grasland biedt perspectief

De opbrengst en voederwaarde van productief kruidenrijk grasland is vergelijkbaar met of zelfs hoger dan van blijvend grasland. Zeker met wat minder bemesting maken de vlinderbloemige planten in het perceel optimaal gebruik van natuurlijke stikstofbinding in de bodem. Daardoor kan de teelt ook met minder kunstmest toe. 

Een aandachtspunt is wel dat productief kruidenrijk grasland sterk afhankelijk is van het succesvol aanslaan van de vlinderbloemigen in het perceel, zeker in de loop van de jaren. Dat maakt dit alternatief voor blijvend grasland minder bedrijfszeker. En ook het vakmanschap van de boer speelt hierbij een grote rol. Dit blijkt uit onderzoek van het Louis Bolk Instituut, waarvan de eerste resultaten zijn gepresenteerd. Bij het onderzoek zijn ook de Vlinderstichting, Wageningen Environmental Research en Wageningen Plant Research betrokken.

36 percelen onderzocht 

In 2021 en 2022 zijn in de Achterhoek uitgebreide metingen gedaan van de productie, voederwaarde, bodemkwaliteit en biodiversiteit van bodemleven, planten, insecten en vogels. Dit gebeurde op twaalf locaties, waarbij zowel percelen blijvend grasland, productief kruidenrijk grasland en extensief kruidenrijk grasland onder de loep zijn genomen. In totaliteit ging het dus om 36 graslandpercelen, die allemaal op zandgrond liggen. 

Bij een hoge bemesting met voldoende vocht, zagen de onderzoekers weinig verschil in opbrengst aan droge stof bij blijvend grasland en productief kruidenrijk grasland. Extensief kruidenrijk grasland had duidelijk een lagere opbrengst. Ook voor de verteerbaarheid van het voer was er geen verschil tussen blijvend grasland en productief kruidenrijk grasland. Extensief kruidenrijk grasland was duidelijk minder verteerbaar. 

Bovengrondse biodiversiteit 

De CO2-opslag in organische stof in de bodem is bij alle drie de graslandtypen hoog. De bovengrondse biodiversiteit verschilt wel sterk. De onderzoekers zien dat bemestingen en maaibeurten ten koste gaan van de soortenrijkdom op de percelen. Zo zijn in extensief kruidenrijk grasland opvallend meer soorten en grotere aantallen bestuivende insecten aangetroffen dan in productief kruidenrijk grasland en blijvend grasland.  

‘Interessant genoeg zijn bestuivende insecten in productief kruidenrijk grasland ook soortenrijker en talrijker dan in blijvend grasland’, zo is een van de conclusies. ‘Echter, vanwege de relatief hoge intensiteit van het landgebruik in productief kruidenrijk grasland, is het voor tal van insecten alsnog niet mogelijk om hierin hun levenscyclus te voltooien. Productief kruidenrijk grasland vormt vanuit het oogpunt van biodiversiteit een betere basis dan blijvend grasland, maar vormt geen vervanging voor hetgeen extensief kruidenrijk grasland te bieden heeft.’

Beloning voor boeren 

Als onderdeel van de verduurzaming van de melkveehouderij staat het stimuleren en versterken van biodiversiteit op graslanden hoog op de agenda. Veel soorten planten en dieren die in graslanden leven zijn de afgelopen decennia in aantallen afgenomen. Tegelijkertijd biedt het grote areaal grasland in Nederland juist de mogelijkheid om bij te dragen aan het herstel van biodiversiteit en andere maatschappelijke doelen, zoals het vastleggen van CO2 en het verbeteren van de bodemkwaliteit.  

Kruidenrijk grasland valt binnen de ecoregeling van het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Het levert een goede en relatief goedkope productie op van voer voor met name de koeien die even geen melk geven (droge koeien) en kalveren. Een aantal afnemers betaalt een extra vergoeding voor kruidenrijk grasland.

Advies over zaaien en maaien 

Zaadleveranciers spelen in op een combinatie van gras en kruiden. “Zeker op de minder rijke, droge gronden kunnen graslanden met functionele kruiden je verrassen met hun hogere opbrengsten”, zegt Luuk Maas, productmanager ruwvoer bij DSV zaden. Daarvoor is wel een minimale pH van 5,5 in de bodem noodzakelijk, en moeten kruiden ondiep, ongeveer op 1 tot 1,5 centimeter, worden gezaaid. 

Het zaaien gaat gepaard met een beperkte drijfmestgift, aldus Maas. “Bij het maaien moet je rekening houden met de maaihoogte. Houd ongeveer acht centimeter stoppelhoogte aan, want bij kruiden ligt het groeipunt hoger. Koeien moeten bovendien soms even wennen aan gras met kruiden. Maar ze vreten het graag.”