Verbetering ongezonde voedselomgeving jongeren gaat langzaam

Jongeren kijken massaal de vlog ‘de Bankzitters’, hierin eten 4 vloggers een uitgebreide maaltijd van McDonalds. Kinderarts Felix Kreier legt uit dat pubers acuut trek krijgen in dit ongezonde eten als zij naar deze video kijken. Juist kinderen en jongeren zijn hier gevoelig voor, omdat hun prefrontale cortex nog niet volledig is ontwikkeld. De prefrontale cortex is het deel van de hersenen waarmee je je hongergevoel, dat er van oudsher continu is, kunt onderdrukken.

De uitzending van het Onderzoeksprogramma Pointer van KRO-NCRV heeft een dossier met de titel Vet! met uitzendingen, artikelen en blogs door kinderartsen over jongeren en ongezond eten en drinken.

Overgewicht is blijvend

Volgens het Nederlands Jeugd Instituut zitten er in een gemiddelde klas met 25 pubers 4 die overgewicht hebben. Kinderarts Saskia Bouma begeleidt kinderen met overgewicht. Zij vertelt haar ervaring in het Pointer-dossier: “Tieners groeien niet over overgewicht heen.” En dus wordt een jongere met overgewicht een volwassene met overgewicht. En dan liggen meer en sneller ziektes op de loer, zoals diabetes type 2 en hart- en vaatziekten.

Meer ongezond voedsel bij scholen

Pubers hebben steeds meer mogelijkheden voor een ongezonde lunch vlakbij school, blijkt uit één van de uitzendingen van Pointer. De afgelopen 10 jaar is het aantal fastfoodlocaties binnen 5 minuten lopen van middelbare scholen met 40% gestegen. Ook het aantal supermarkten in de directe omgeving van de scholen nam toe, met 26%.

Leerlingen in de uitzending vertellen wat wetenschappers ook constateren: aanbod stuurt de vraag. “Het is wel fijn dat al die winkels er zijn, maar het verleidt me wel om meer ongezond te eten”, geeft een leerling aan.

Frisdrank

Naast ongezond voedsel is de hoeveelheid zoete dranken die jongeren drinken een ander speerpunt van het Vet!-dossier. Het gaat om frisdrank, energy drinks, maar ook vruchtensappen en chocolademelk. “Ik drink eigenlijk alleen maar cola”, zegt een 15-jarige jongen in de uitzending over dit onderwerp. Een meisje somt op wat ze drinkt: ” ’s Ochtends drink ik ranja. En ’s middags ook.” Dan stelt ze, een beetje tot haar eigen schrik: “Eigenlijk drink ik de hele dag wel ranja.”

Suikerhoudende dranken geven direct na inname een sterk verhoogde suikerspiegel, legt kinderarts Edgar van Mil uit. Dat gaat zo snel dat het lichaam direct insuline gaat aanmaken, dat zorgt voor de blokkering van vetverbranding. Als het volgende moment van eten of drinken weer veel suiker bevat, blijft de insulinespiegel hoog. Bij vaak en veel suikerhoudende producten ontstaat op die manier langzaam overgewicht, met een grotere kans op aandoeningen. Kinderarts Van Mil ziet met enige regelmaat jongeren op zijn spreekuur met bijvoorbeeld diabetes type-2 of een vergrote lever.

Frisdrankbelasting aan vervanging toe

Pointer zoomt in op het voornemen uit het coalitieakkoord om de belasting op niet-alcoholhoudende dranken te verhogen. Deze ‘frisdankbelasting’ bestaat al zo’n 50 jaar en is volgens Pointer aan vervanging toe. Want ook dranken zonder suiker, zoals mineraalwater en lightfrisdrank, vallen onder deze belasting. En zuiveldranken met veel suiker, zoals Fristi en chocolademelk, vallen juist niet onder deze belasting.

Maar wanneer deze belastingstijging zal plaatsvinden, is nog onduidelijk. Staatssecretaris Maarten Ooijer van Volksgezondheid: “We zijn nog aan het kijken hoe we deze belasting gaan doen.” Ook laat hij doorschemeren dat de soorten dranken die onder de belastingregel vallen, niet snel zullen veranderen. “We sluiten graag aan bij de huidige belastingwetgeving.”

Alcohol nog steeds probleem

Pointer besteedt ook aandacht aan alcohol. Jongeren drinken minder alcohol dan 20 jaar geleden, blijkt uit cijfers van het Trimbosinstituut. Zo is de leeftijd waarop jongeren voor het eerst alcohol drinken van 12,3 jaar in 1999 gestegen naar 13,3 jaar in 2019. Het aantal jongeren dat de maand voorafgaand aan het onderzoek alcohol heeft gedronken is van ruim 50% in 1999 gedaald naar ruim 25% in 2019.

Maar toch maken gezondheidsdeskundigen zich nog steeds druk over het alcoholgebruik van jongeren. Nico van der Lely is de kinderarts die zorgde voor de komst van twaalf alcoholpoli’s voor jongeren. Hij vertelt: “Kinderen die ik binnenkrijg, zijn onderkoeld en hebben een veel te lage bloeddruk. Als wij ze aan het infuus leggen, is de hersenschade er al.” Ook overlijden er nog minstens zes kinderen per jaar aan alcoholintoxicatie.

Nederlandse drinkcultuur is businessmodel

Alcohol is schadelijk als je veel drinkt, vaak drinkt en op jonge leeftijd drinkt. En dat is juist wat Nederlandse jongeren doen. Volgens kinderarts Van der Lely moet de Nederlandse drinkcultuur veranderen, maar hij is ervan overtuigd dat dit is lastig is. “Onze drinkcultuur is geen toeval, maar een businessmodel. Deze generatie staat bloot aan video’s en reclameboodschappen waarin alcohol wordt aangeprezen. En de boodschap die wordt overgebracht sluit helemaal aan bij de belevingswereld van jongeren: alcohol is stoer en gaaf.” Van der Lely besluit: “We beschermen de jongeren veel te weinig.”