'Vergroen Nederlandse bedrijventerreinen'

Hittestress, wateroverlast en langdurige droogte, waardoor infrastructuur beschadigt. Het zijn allemaal risico’s die samengaan met de huidige klimaatverandering. Bedrijventerreinen kunnen een sleutelpositie innemen bij het vergroenen van de bebouwde omgeving. Vaak zijn ze grotendeels verhard, en dat maakt ze gevoelig voor wateroverlast door intensieve neerslag. Ook een verminderde arbeidsproductiviteit als gevolg van hitte ligt op de loer.

Vijf gemeenten, drie waterschappen, drie groenbedrijven (mkb) en een milieufederatie in het noorden van het land, hebben samen met hogescholen Van Hall Larenstein en Hanzehogeschool Groningen de handschoen opgepakt. Zowel de uitdagingen als de kansen voor samenwerking rond klimaatadaptatie op bedrijventerreinen zijn uitgebreid in kaart gebracht. Het consortium pleit voor een effectieve publiek-private samenwerking met als doel: lagere klimaatrisico’s, een duurzaam economisch perspectief, lagere beheerkosten voor infrastructuur, en een prettige en gezonde werkomgeving. 

Omgeving in kaart 

Met behulp van openbare data, modelberekeningen en ruimtelijke statistiek zijn verschillende kenmerken van de fysieke omgeving van vijf bedrijventerreinen in kaart gebracht. Het gaat daarbij om de verhouding tussen verharding en groen, de mate van afvloeiing van het terrein en de eigendomssituatie. Uit de analyses blijkt dat zestig tot tachtig procent van het oppervlak op de bedrijventerreinen verhard is.  

Bovendien blijkt dat bedrijventerreinen zogenoemde stedelijke hitte-eilanden kunnen worden. Tijdens een hittegolf in augustus 2022 was het in de late avond tot bijna vijf graden warmer op bedrijventerreinen die sterk versteend zijn, vergeleken met het nabijgelegen buitengebied. Op het Ecomunitypark in Oosterwolde, een bedrijventerrein met veel groen, bleef het hitte-eilandeffect met ruim twee graden Celsius nog vrij beperkt. 

Vergroening loont 

Volgens de studie ‘Klimaatadaptieve bedrijventerreinen’, uitgevoerd door het lectoraat Duurzame watersystemen, loont vergroening: de baten overstijgen de kosten. Daarbij zijn wel wat kanttekeningen te plaatsen. De snelheid en mate van klimaatverandering zijn onzeker. Datzelfde geldt voor de effecten van klimaatverandering op thema’s zoals arbeidsproductiviteit, welzijn en gezondheid, fysieke overlast door hitte en water, de gevolgen voor de waarde van onroerend goed, en de biodiversiteit in de nabije omgeving. 

Uit groepsbijeenkomsten en individuele gesprekken bleek dat ondernemers veelal geen weet hebben van bedrijfsrisico’s die gekoppeld zijn aan klimaatverandering. ‘In de meeste gevallen ervaart men nu geen of weinig overlast’, zo staat in de studie. ‘Dit maakt dat klimaatverandering en -adaptatie als niet urgent worden ervaren: men is er niet mee bezig. Daarnaast is gebleken dat verschillende ondernemers best positief staan tegenover vergroening en ook wel stappen willen zetten.’  

Gebrek aan kennis 

Het consortium concludeert daarom in de studie dat meer groen meer weerklank vindt bij ondernemers dan klimaatadaptatie. ‘Groen is dus een haakje, helemaal als het aansluit bij het imago van bedrijven. Bovendien hebben veel ondernemers behoefte aan meer groen omwille van de uitstraling, en willen ze de (fysieke) werkomgeving van hun medewerkers aantrekkelijker maken.’  

De wat kleinere bedrijven op de terreinen worden volgens het consortium beperkt door gebrek aan kennis, tijd en geld. Daarom zouden gemeenten of waterschappen de ondernemers kunnen ondersteunen, bijvoorbeeld door ze te faciliteren met advies en subsidies. Mogelijk struikblok daarbij is dat lokale overheden momenteel vaak geen algemeen beleid hebben voor vergroeningsmaatregelen op bedrijventerreinen.   

Ontmoetingsplaats in de buitenlucht 

Een van de vergroende bedrijventerreinen in Nederland is Secoya in Utrecht. Hier huizen verschillende bedrijven, waaronder een horecagelegenheid, direct aan een plein. De centrale ruimte dient als een ontmoetingsplaats in de buitenlucht. Ook is er een actief servicepoint dat op het centrale plein evenementen organiseert. “Dat kan een culinaire happening zijn met foodtrucks, maar ook live muziek of een sportevenement. Dat voegt allemaal waarde toe aan de campus”, zegt landschapsarchitect Petrouschka Thumann van het betrokken Amsterdamse bureau Rijnboutt in een interview.

Beplanting speelt een onbetwiste hoofdrol, zowel in de kantoren als daaromheen. Het plein is verdeeld in een aantal groene eilanden met bankjes. “Een paar honderd mensen kunnen hier tijdens een evenement comfortabel rondlopen”, zegt Thumann, reflecterend op het ontwerp. “Er is hier gezocht naar een balans tussen groen en leefruimte. Het plein ligt er mooi bij en wordt goed gebruikt.”