Boeren anno 2030 (2): met kruidenrijk grasland minder chemie nodig

De kunstmestvrije landbouw is anno 2030 nog een utopie. Maar juist door een sterke groei aan kruidenrijk grasland is het gebruik aan chemische voedingsstoffen sterk verminderd. Dat bespaart de boer kosten, versterkt de biodiversiteit en levert gezonde en smaakvolle melk op.

Fast forward naar 2030 

Als Groen Kennisnet de klok ruim zes jaar vooruitzet, dan zou het buitengebied er op veel plekken in Nederland heel anders uit kunnen zien. Groene tapijten van Engels raaigras hebben plaatsgemaakt voor klavers, chicorei en smalle weegbree. Bijen, zweefvliegen en kevers zijn talrijk. Jonge grutto’s struinen tussen de grazende koeien en kunnen zich prima voeden. 

Via initiatieven als 1001ha.nl hebben boeren een financiële bijdrage gekregen voor het inzaaien van hun percelen. Zo is in de zomer van 2023 via deze campagne ruim 4.000 hectare kruidenrijk grasland gerealiseerd. Het levert volgens eigen berekeningen zo’n 4 miljoen kilo CO2-besparing op en 2 miljoen kilo minder aan kunstmest op het land, los van de biodiversiteitswinst zowel boven als onder de grond.

Crowdfunding 

1001ha is een crowdfundingsactie van Urgenda, LTO en Pure Graze. Driekwart van de boeren die deelneemt blijkt enthousiast. Naast het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit hebben ook de overgrote deel van de provincies een duit in het zakje gedaan en lopen in tal van gemeentes verdeeld over het land initiatieven. 

In 2030 zou het kruidenrijk grasland ook zonder subsidies een verstandige keuze kunnen zijn. Hoge energieprijzen vertalen zich namelijk naar hoge kunstmestprijzen. Boeren met kruidenrijke graslanden kunnen profiteren van het stikstofbindende vermogen van vlinderbloemige planten. Met hulp van rhizobiumbacteriën zetten de kruiden stikstof uit de lucht om in ammonium. Dit gebeurt als de bodemtemperatuur in het voorjaar stijgt.

Uitgekiend mengsel 

Boeren die een perceel Engels raaigras willen vervangen, maken eerst een vals zaaibed om ongewenste kruiden te lijf te gaan. Daarna gaat een uitgekiend mengsel aan zaden het land op. Anno 2030 zijn ook een scala aan doorzaaimengsels op de markt. Melkveehouders kunnen ook terugvallen op een beproefd bemestingsplan: drijfmest in het voorjaar, samen met een kunstmestvervanger. Na de tweede snede is alleen nog wat kalium als meststof nodig.

Wat uiteindelijk in de melktank belandt, stem de melkveehouders tevreden. De melk is wat voller en zoeter van smaak en boeren die zelf zuivelen, kunnen dat hun klanten laten proeven. De brede mix aan mineralen en eiwitten vormt een voldoende gevarieerd koeienmenu en daardoor neemt het aandeel aan soja afkomstig van de andere kant van de wereld terug. Chemische gewasbescherming is vrijwel overbodig, want wiedeggen in het najaar is op veel kruidenrijke graslanden voldoende. 

Goed te vreten 

De opbrengsten van het gemaaide ruwvoer zijn vergelijkbaar met de opbrengsten van gras. De koeien vreten het goed, zowel tijdens de weidegang als in de stal. Naast een productief kruidenrijk grasland is ook de extensieve variant in zwang. De maaidatum ligt daarbij later, waardoor veel kruiden in bloei komen en dat is weer goed voor de biodiversiteit op het boerenland. 

Melkveehouders gaan in 2030 ook op grote schaal de uitspoeling van nutriënten richting het oppervlaktewater tegen, doordat bufferzones zijn ingezaaid. Kruiden als duizendblad en wilde peen gedijen prima op een voedselarme grond.

Kruiden in beeld

Het Louis Bolk Instituut doet al sinds 2016-2017 op grotere schaal onderzoek naar kruidenrijk grasland. De eerste jaren was dat vooral gericht op het management, maar sinds 2020 werkt het onderzoeksinstituut aan het kwantificeren van de bijdrage die productief kruidenrijk grasland levert aan de biodiversiteit. Belangrijkste conclusie: kruiden die bloeien trekken altijd meer insecten aan dan gras.

Via onderzoek zoals BioDiverseMelk komen steeds meer kruiden in beeld die geschikt zijn als vervanger van gras. Door zowel in de dagelijkse praktijk als onder gecontroleerde omstandigheden op Dairy Campus onderzoek te doen is in 2030 veel duidelijker welke kruiden goed zijn voor de melkopbrengst én bijdrage aan de biodiversiteit op het platteland.   

Naast de klavers en smalle weegbree gaat het om de brede ereprijs, grote pimpernel en zwarte toorts. En stel dat in 2030 het onderzoek naar de eigenschappen van het kruidenrijk grasland verder is opgeschroefd, dat is van tientallen kruiden duidelijk welke eigenschappen ze hebben. Van de aantrekkingskracht op insecten op het land tot het terugdringen van de emissie van het sterke broeikasgas methaan in de stal.