Interview Vera Bavinck: Pionieren in de pluimveehouderij

Projectleidster Vera Bavinck weet nog precies het moment waarop het begon: Als kersverse Pluimveedierenarts veearts zag ze vol verbazing dat 80 tot 90 procent van de leghennen met een gebroken borstbeen leven. Deze vaak meervoudige breukenontstaan tijdens het leven van een hoog productieve leghen. Het benodigde calcium voor stevige botten staat onder druk door de behoefte van calcium voor de eierschalen. Deze botbreuken veroorzaken veel pijn bij de dieren en zijn bovendien lastig te detecteren. De fracturen worden bij leghennen – in tegenstelling tot bij grootvee – niet behandeld door de veearts. “Dat is niet aan ons” werd Vera verteld door een collega veearts.

Het leed van botbreuken

Dit móét anders kunnen, dacht Vera. IJverig begon ze borstbenen met breuken te verzamelen en heeft ondertussen een Tupperware-bak vol aan gebroken en vervormde borstbenen. Uit deze indrukwekkende bak vol lijdenswegen mocht ik een exemplaar uitzoeken om op Groen Kennisnet te delen. Op onderstaande foto zie je een voorbeeld van een borstbeen dat op meerdere plekken gebroken is. Dit fragiele borstbeentje laat de keerzijde zien van de laserfocus op efficiëntie en productieverhoging. De conventionele leghen kan letterlijk niet meer tegen een stootje.

Dit broze borstbeentje is op meerdere plekken gebroken.

Vera vroeg zich af of een kip die minder eieren legt ook zoveel borstbeen fracturen zou hebben. Dieren die minder eieren leggen en ook nog eens meer vlees aanzetten: de zogenaamde Dubbeldoelkip. Haar zoektocht werd duidelijk: kan de dubbeldoelkip een volwaardig alternatief zijn binnen de pluimveehouderij.

De dubbeldoelkip

In welke opzichten verschilt de dubbeldoelkip van de leghen en het vleeskuiken? De fokkerij is sinds de jaren 70 vooral gespecialiseerd óf op eieren óf op vlees. Waardoor tegenwoordig een kip die eieren legt zo’n 500 eieren in 1 leven produceert en een vleeskuiken binnen een aantal weken twee kilo kan wegen, en zo snel kan groeien dat die zichzelf dood groeien.

De dubbeldoelkip is genetisch gezien een in-between tussen deze twee soorten kippen. Deze kip legt zo’n 200 a 300 eieren en heeft een groei waarmee met name de haan ook goed eetbaar is. Een dubbeldoelkip zit steviger in elkaar en heeft minder welzijnsproblemen.

Eendagshaantjes

Vera ziet redenen waarom de dubbeldoelkip een uitkomst kan zijn voor de pluimveehouderij. Duitsland heeft een verbod op het doden van eendagshaantjes ingesteld. Deze haantjes worden nu afgemest op een discutabele manier. De hanen zien vaak hun leven lang geen daglicht of “ze pikken elkaar het leven uit de ogen”. Bovendien hebben deze hanen amper economische waarde doordat er weinig vlees aan zit. Bij de dubbeldoelkip is dit een ander verhaal. Doordat de dubbeldoelkip niet slechts gefokt is op meer robuuste hennen maar ook op een vleestypische haan wordt het houden van hanen meer kostendekkend.

Het 'erbij houden' van een aantal dubbeldoel kippen om het uit te proberen is nog niet zo vanzelfsprekend als het lijkt. Door de verschillen in levensduur vergroot je de kans op besmetting en kruisbestuiving met dierziekten aanzienlijk. Deze problemen zijn met vaccinaties en preventieve maatregelen goed te ondervangen, maar dan moet je daar wel vanaf weten.

De studieclub dubbeldoelkip

Dit is waarom de studieclub dubbeldoelkip is opgericht. Samen leren zodat niet iedere pluimveehouder het wiel zelf opnieuw uit hoeft te vinden. Door maandelijks bij elkaar te komen en elkaars vragen te bespreken is er een community ontstaan van pioniers die samen naar antwoorden en oplossingen zoeken. Bijvoorbeeld: Op welke manier is de impact van vogelgriep anders dan bij een regulier bedrijf? Hoe houd je vleeshanen zonder dat ze elkaar de tent uitvechten?

Pionieren is meer dan alleen nieuwe dingen uitproberen: het is ook in aanraking komen met de grenzen van bestaande systemen. Met voerafname bijvoorbeeld, maar ook de verwerkende industrie ziet liever niet een paar honderd vleeshaantjes met nét te grote pootjes verschijnen. Ook de mogelijkheden voor stalmonitoring zijn een stuk beperkter op kleine schaal dan bij de grote stalsystemen, wat tot een arbeidsintensievere manier van pluimvee houden leidt. Tot slot is er aan beleid nog een wereld te winnen omdat de regelgeving nu vooral is gericht op grote bedrijven. Voelbaar is de frustratie bij Vera als ze vertelt over hoe ze tussen overheidsinstanties van het kastje naar de muur gestuurd is met haar vragen.

Ondanks deze barrières is de studiegroep doorgegaan en zijn er hoopvolle resultaten geboekt. Het geheim volgens Vera? Volhouden. Pionieren is een kwestie van de lange adem. En als het nodig is elkaar om hulp vragen. De hanen die te grote poten hadden voor de slachterij? Er is 1 slachthuis waar ze wel welkom zijn. Samen kom je verder dan alleen.

Overstappen

Wil je overstappen op het houden van dubbeldoelkippen? Dan is het belangrijk dat je goede afspraken maakt met de eierhandel. De hennen eten namelijk meer en leggen minder eieren dan hun hoogproductieve tegenhangsters. Daar tegenover staat dat er met het houden van dubbeldoelkippen een ander verhaal verteld kan worden aan de consument, wat weer economische kansen oplevert. Maar ook dat heeft nog geen pasklare invulling.

Het sluitend krijgen van de economische kant ziet Vera als één van de grootste uitdagingen, want aan de kip zal het niet liggen: de boeren die er mee gewerkt hebben willen er maar wat graag mee verder. De dieren zelf zijn rustiger en prettiger om mee te werken.

Ook hier weet Vera van geen opgeven. Het moet kunnen om het verdienmodel sluitend te maken. Ze ziet volop kansen in het benutten van reststromen. Door de oorlog in Oekraïne is de circulaire trend in een stroomversnelling gekomen, en ze ziet een speciale plek voor de kip weggelegd in deze keten. Je kan de kip in theorie allerlei restproducten uit bijvoorbeeld ook restaurants en supermarkten voorschotelen. Als omnivoor lust een kip haast alles. De dubbeldoelkip gaat – in tegenstelling tot de leghen – ook prima op zo’n gevarieerd dieet. Waar we begonnen met Vera’s missie zien we nu haar droom: de kip op een belangrijke positie in de circulaire voedselketen. “Laten we de reststromen die wij niet meer eten gebruiken om vlees en eieren van te maken”. Aan ambitie en wilskracht zal het voor de opkomst van de dubbeldoel kip in ieder geval niet liggen.

1 juni: symposium dubbeldoelkip

Op donderdag 1 juni vanaf 14 uur in de Essenburcht te Kootwijkerbroek organiseert Bionext samen met FairPoultry en Universiteit Utrecht een symposium over dubbeldoelkippen. Tijdens dit symposium hoor je alles over de opgedane praktijkervaringen en kennis van de studieclub. Meld je aan om deel te nemen aan deze bijeenkomst.