Het gebruik van natuurlijke middelen in de veehouderij

Dit webinar is in kader van het kennis op maat project ‘natuurlijke middelen’, studiegroep dier en kruid en het uitgeven van de stalboekjes. 

Voor een optimale darmgezondheid en vitale dieren te hebben is het belangrijk om naar het hele bedrijf en het management op het bedrijf te kijken. ‘‘Je kan het ene niet tegen het andere afzetten, maar je moet naar het hele systeem kijken en wat heeft jouw specifieke bedrijfssituatie nodig,’’ legt Annet van der Aa uit. Ze is dierenarts en werkt samen met haar collega Maria Groot, ook dierenarts, aan het Kennis op Maat project ‘Natuurlijke Middelen’. Samen zitten ze in de studiegroep Dier en Kruid. ‘‘Als je 't management niet op orde hebt, zijn kruiden verspild geld. Je moet kijken: wat is de oorzaak en wat wil je bereiken.’’ 

Natuurlijke middelen kunnen goed toegepast worden om te voorkomen dat dieren ziek worden. ‘‘Als het goed gaat met de koeien, maar je weet dat er een hittestress periode aankomt dan kan je preventief al natuurlijke middelen inzetten. Dat kan helpen om de koeien er goed doorheen te laten komen en de melk op pijl houden.’’ 

Darmgezondheid

‘‘De darm kan je beschouwen als een extra zintuig’’, legt van der Aa uit. ‘‘De darm krijgt veel informatie binnen en staat in verbinding met de omgeving. Het neemt het voer op, toxische stoffen, medicijnen en krijgt te maken met hormonen en stress. De darm moet continue kiezen welke voedingstoffen het doorlaat en welke het opneemt. Het is dus het schakelpunt binnen het lichaam.’’ ‘‘Als het dier goed eet en de juiste ontlasting heeft, heeft het een goede darmgezondheid, vervolgt Groot. 

Op de huid en in de darm zitten micro-organismen (bacteriën en virussen etc.). Deze micro-organismen produceren stoffen die de darmcellen stimuleren de darm en het lichaam te beschermen. Dit is een nauw samenspel tussen stoffen. Als dit uit balans is kunnen er ontstekingen ontstaan. ‘‘Om dit te voorkomen kunnen natuurlijke middelen een positieve rol spelen’’, vertelt van der Aa. ‘’Er zijn natuurlijke middelen, in de vorm van bepaalde planten, die de slijmlaag van de darm versterken of die ontstekingen remmen.’’ 

Natuurlijke middelen 

In de natuur houden dieren zichzelf gezond. Dat doen ze wat er in de omgeving beschikbaar is. ‘‘Wij hebben dieren gefokt voor hoge productie, veel melk, vlees en eieren,’’ vertelt Groot. ‘’De voeding is gericht op groei. Als er dan een keer stress is kunnen ze dat niet goed compenseren. Als je ook die natuurlijke middelen erbij geeft wordt de darmgezondheid stabieler en daardoor ook het dier vitaler. Ze kunnen daardoor beter tegen de stressfactoren van de omgeving.’’ 

De factoren die de darmgezondheid beïnvloeden zijn voeding, ziekteverwekkers en ook hittestress. ‘‘Het is dus een kwestie van nadenken wat er op je bedrijf gebeurt en welke invloed heeft dat op de darmgezondheid,’’ legt van der Aa uit. Als je de darmgezondheid van het dier verbetert en daardoor ook de vitaliteit van het dier heb je minder medicijnen nodig. ‘‘Hoe minder energie het dier moet spenderen aan immuunsysteem en zich warm te houden, hoe meer het dier zich kan spenderen aan de groei. Dit is positief voor de portemonnee.’’ 

Binnen het kennis op maat project is een wiki ‘Natuurlijke middelen voor dieren’ gemaakt en daar staat veel informatie over het zelf toedienen van natuurlijke middelen op je bedrijf. Op platform natuurlijke veehouderij staan dierenartsen die zich bezighouden met natuurlijke middelen.  

Toepassen van natuurlijke middelen 

‘‘Hoe moeilijk is het om natuurlijke middelen te gebruiken op het bedrijf?’’, vraagt presentator Guido Salden. ‘‘Je moet goed kijken wat is jouw vraagstuk op het bedrijf, legt van der Aa uit. ‘‘De veevoerindustrie maakt ook gebruik van natuurlijke middelen. Je kan met je voeradviseur vragen om mee te denken.’’ 

Een kijkersvraag ging over dat de koeien te dun op de mest zijn en welke middelen ingezet konden worden. Van der Aa en Groot geven aan dat deze specifieke vraag moeilijk te beantwoorden is, want het gaat om het gehele plaatje. ‘‘Het is afhankelijk van waarom het dier dun op de mest is,’’ legt Groot uit. ‘‘Komt het omdat het dier het te koud heeft, heeft die een infectieziekte of is het voer niet goed. Dus je kan er in zijn algemeenheid niet zoveel van zeggen.’’ Van der Aa vervolgt: ‘‘Er zijn middelen die toxines wegnemen of aan middelen die de darmbarrière versterken of tannine geven, die geven een beschermende laag over de darmen, maar het is allemaal afhankelijk van wat precies het vraagstuk is.’’ 

Jonge dieren 

Bij de ontwikkeling van het immuunsysteem spelen de darmbacteriën een hele belangrijke rol. ‘‘Als dit al niet goed gaat, bijvoorbeeld door vroege toediening van antibiotica, speelt het immuunsysteem een negatieve rol bij de rest van het leven,’’ legt van der Aa uit. ‘‘Een mooi voorbeeld is dat bij de geboorte van een big, de big een klein beetje poep eet van de zeug. Dit bevordert de darmgezondheid van de big. Een onderzoek heeft aangetoond dat als biggen niet de mogelijkheid krijgen om dit te doen, ze met een lager gewicht gespeend worden. Ook de speeksel van de zeug kan bijdragen aan het microbioom van de big.’’

Van der Aa legt verder uit hoe je als veehouder het hele proces van geboorte tot spenen soepel kan laten verlopen. Ze geeft aan dat het belangrijk is om te bedenken wat de zeug met biggen doet in de natuur. De biggen eten vaak kleine beetjes mee met de zeug. Je kan de biggen al laten wennen aan speenkorrel waardoor de darmflora alvast went aan wat de biggen gaan krijgen na het spenen. ‘‘Ze hebben dan al de hele stress van het omzetten en geen melk meer krijgen en door al de darmen te laten wennen aan het voer na het spenen verloopt het proces soepeler.’’ 

Ook de gezondheid van het moederdier is daarin belangrijk. ‘‘Voor dieren geldt dat het belangrijk is om binnen 24 uur voldoende biest binnen te krijgen om een goed immuunsysteem op te bouwen, vertelt Groot. ‘‘Als je melk met antibiotica hebt, moet je dit zeker niet geven aan het jongvee.’’