Stand van zaken weerbare teeltsystemen: akkerbouw en vollegrondsgroenten

Het rapport 'Staat van Plantgezondheid 2023' geeft een tussenstand in de ontwikkeling van weerbare teeltsystemen, die in 2030 die de norm zouden moeten zijn. De transitie naar weerbare teeltsystemen is beschreven in ‘Toekomstvisie Gewasbescherming 2030 – naar weerbare planten en teeltsystemen’ (2019). Dit zijn de doelen bij de toekomstvisie:

• Planten en teeltsystemen zijn weerbaar, waardoor zo min mogelijk gewasbeschermingsmiddelen nodig zijn.
• Als gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt is dit volgens geïntegreerde gewasbescherming (IPM- Integrated Pest Management) en nagenoeg zonder emissies naar het milieu en nagenoeg zonder residuen op producten.

Forse stijging zorgwekkende ziekten, plagen en onkruiden

Voor alle sectoren bij elkaar (akkerbouw, vollegrondsgroenteteelt, fruitteelt, boomteelt, vaste planten en bloembollenteelt) zijn 148 zorgwekkende ziekten, plagen en onkruiden vastgesteld. Dit gebeurde op basis van interviews met vertegenwoordigers uit de sector. Dit aantal is een stijging van 34% ten opzichte van 2016. Deze toename komt onder andere door een beperktere beschikbaarheid van middelen en maatregelen, meer resistenties, strengere exporteisen en een groeiend aantal plagen en ziekten.

Tegelijkertijd spelen er meer brede, maatschappelijke ontwikkelingen. Zo is er de trend in Nederlands en Europees overheidsbeleid dat doelen minder vrijblijvend worden. Ook neemt de druk om te verduurzamen vanuit de maatschappij toe.

Ontwikkeling weerbare teeltsystemen

Weerbare teeltsystemen bestaan uit allerlei methoden en technieken, die leiden tot een grotere weerbaarheid van het gewas tegen plagen, ziekten en onkruiden. Deze methoden en technieken moeten daarvoor op de juiste wijze en het juiste tijdstip worden toegepast en/of gecombineerd.

In weerbare teeltsystemen gaat het om een combinatie van bodem- en plantweerbaarheid, robuuste rassen, gezond uitgangsmateriaal, inzet van nuttige insecten en alternatieve middelen. Ook is er samenwerking met de natuur, waardoor de vermeerdering van natuurlijke vijanden wordt gestimuleerd. Precisielandbouw, datamanagement en goede diagnostiek ondersteunen het geheel.

Op alle deelgebieden van weerbare teeltsystemen vindt onderzoek plaats en zien nieuwe ontwikkelingen het licht. Sommige innovaties worden al in de praktijk gebruikt, zoals beslissingsondersteunende systemen (BOS) voor een aantal ziekten in de akkerbouw en bloembollenteelt. Dat geldt ook voor biologische bestrijders in de glastuinbouw; die worden al volop ingezet. Maar veel van de andere ontwikkelingen zijn op dit moment nog niet (volledig) praktijkklaar.

Weerbare teeltsystemen in de akkerbouw en vollegrondsgroenten

In de akkerbouw en vollegrondsgroenteteelt vinden volop onderzoeken en ontwikkelingen plaats rondom bodemweerbaarheid, bemesting, robuuste rassen en precisielandbouw. Op andere deelgebieden van weerbare teeltsystemen zijn praktijk en onderzoek nog niet zo ver. Zo worden er in de open teelten relatief weinig natuurlijke vijanden ingezet. Ook het beïnvloeden van de plantweerbaarheid (geïnduceerde weerbaarheid) is nog niet sterk ontwikkeld. Momenteel blijven onderzoeken binnen deze twee deelgebieden ook nog achter.

Voor de ontwikkeling van robuuste rassen is er in de aardappelteelt bijvoorbeeld veel aandacht, met steeds meer beschikbare rassen die weerbaar zijn tegen Phytophthora. Door nieuwe varianten binnen de Phytophthora-populatie kunnen de robuuste aardappelen toch worden aangetast door Phytophthora. Daarom is het belangrijk dat de weerbare rassen in een passend systeem geteeld worden, met ondersteuning van andere middelen en maatregelen. De pilot “Ontwikkeling duurzame teelt consumptieaardappelen in ketenperspectief” draagt hier aan bij.

Op het gebied van gezond uitgangsmateriaal wordt onderzoek gedaan naar het toevoegen van micro-organismen (biological control agents – BCAs) aan zaaizaad. Deze BCA’s worden onderzocht op hun bijdrage aan de weerbaarheid van planten tegen ziekten en plagen.

Beslistools vruchtwisseling

Bij een weerbare bodem speelt vruchtwisseling een belangrijke rol. Er zijn informatiesystemen beschikbaar die de teler helpen bij het maken van de keuzes voor een vruchtwisseling. Een opsomming:

• De database van Best4soil geeft telers informatie over waardplantgeschiktheid en schadegevoeligheid van gewassen en groenbemesters voor nematoden en bodemschimmels. Met deze informatie kan de meest geschikte rotatie van cash crops, andere productiegewassen en groenbemesters worden samengesteld.
• In de Gezondgewastool kan een teler op eenvoudig manier zien welke bodemmaatregelen effectief zijn tegen de bodempathogenen en bodemplaaginsecten in het perceel. De nadruk van de tool ligt op aardappelen, uien, suikerbieten, granen, peen, cichorei, kool- en raapzaad en peulvruchten.
• De teelt van groenbemesters is een belangrijk onderdeel bij een weerbare vruchtwisseling. Met de GroenbemesterKeuzewijzer kunnen telers op basis van teeltdoel(en) de meest geschikte groenbemester selecteren.