Koolstofvastlegging door agroforestry

De mogelijkheden voor koolstofvastlegging door agroforestry worden op een rijtje gezet in de herziene factsheet 'Agroforestry - Wat zijn de mogelijkheden voor koolstofvastlegging door agroforestry?'. Het informatieblad biedt inzicht in de hoeveelheid koolstof die agroforestry kan vastleggen, hoe dit gebeurt en hoe de agroforestry-ondernemer zijn bomen en struiken kan verwaarden. Een tweede factsheet 'Monitoring in Agroforestrysystemen' is een samenvatting van een eerste verkenning tot een eensluidende monitoring van Nederlandse agroforestrysystemen.

Twee manieren van koolstofvastlegging

Er zijn twee manieren waarop de bomen en struiken in een agroforestry-systeem CO2 vastleggen. Allereerst is dat langjarige vastlegging van CO2 uit de lucht via fotosynthese. Deze CO2 wordt vastgelegd in de bodem en de stam, takken en wortels van de boom of struik. Daarnaast vindt er koolstofvastlegging in de bodem plaats via tak- en bladafval, afgestorven wortels en wortelafscheidingen. De koolstofvastlegging in de bodem bereikt echter na verloop van tijd een evenwicht tussen aanvoer en afbraak. Dan is nauwelijks nog toename van de CO2-vastlegging te verwachten.

Hoeveelheid koolstofvastlegging

De potentie van agroforestry om CO2 vast te leggen, is afhankelijk van veel factoren. Dat zijn onder andere boomdichtheid, boomsoort en groeisnelheid. Ook de klimaatzone, bodemtype, leeftijd van de bomen, beheer en eindproduct spelen een rol.  

De onderzoeksresultaten over de mate van koolstofvastlegging in agroforestrysystemen in een gematigd klimaat lopen sterk uiteen. De factsheet noemt een bandbreedte van de vastlegging van 1 tot 10 ton CO2/ha/jaar. Grofweg wordt 75% hiervan in de houtige biomassa vastgelegd en 25% in de bodem. Om deze ruime bandbreedte wat verder te duiden, staat in de factsheet een tabel met de CO2-vastlegging van vijf Nederlandse voorbeelden.  

In Vlaanderen is een koolstofrekentool ontwikkeld die de hoeveelheid vastgelegde CO2 kan bepalen. De tool biedt nu nog beperkte mogelijkheden, maar kan ook gebruikt worden voor Nederlandse agroforestry.

Bijdrage aan klimaatdoelen

Agroforestry kan een bijdrage leveren aan de Nederlandse klimaatdoelen, als het areaal gaat groeien. Nederland wil in 2030 een daling van 55% broeikasgasemmissie ten opzichte van 1990 en in 2050 wil ons land klimaatneutraal zijn. In de Nationale Bossenstrategie is de ambitie beschreven om op de lange termijn 25.000 ha agroforestry in Nederland te realiseren. In dat geval wordt er een koolstofvastlegging van 0,025-0,250 Mton CO2 per jaar gerealiseerd, uitgaande van de bandbreedte van 1 tot 10 ton CO2-vastlegging/ha/jaar. Hiervoor is wel nodig dat meer agrarisch ondernemers gaan starten met agroforestry. 

Beloning en betaling

Voor de agroforestry-ondernemer zijn er twee manieren van beloning en betaling. Allereerst zijn er verschillende subsidies. De factsheet 'Agroforestry' geeft een link naar een overzicht met subsidiemogelijkheden. Voor verwaarding van koolstofvastlegging lijkt de vrijwillige koolstofmarkt op dit moment de beste kansen te bieden. De factsheet legt uit hoe dit werkt en bevat links naar meer informatie.

Monitoring prestatie agroforestry 

Betrouwbare data over de prestaties van Nederlandse agroforestry, zoals koolstofvastlegging, zijn er nauwelijks. Dataverzameling vindt tot nu toe beperkt en versnipperd plaats. En de data die er zijn, zijn moeilijk met elkaar te vergelijken. Daarom is er een eerste verkenning gedaan naar een eenduidig monitoringssysteem voor Nederlandse agroforestry. 

Meer inzicht in de prestaties van agroforestry biedt voordelen:

• Agrarisch ondernemers kunnen beter kiezen welk agroforestrysysteem bij hen past.
• Verbetering van ontwerp en beheer van systemen.
• Beleidsmakers kunnen bepalen wat de bijdrage is van agroforestry aan beleidsdoelen en zo de juiste stimulerende maatregelen bepalen.
• Waardering vanuit de keten. 

Complex 

Onderzoek naar de prestaties van agroforestrysystemen is complex. Er zijn veel thema’s waar agroforestry kan bijdragen, zoals koolstofvastlegging, waterkwantiteit en -kwaliteit, bodemkwaliteit, verdienmodel, dierenwelzijn en biodiversiteit. Deze thema’s vallen weer uiteen in kleine deelonderwerpen. Daarnaast zorgt de verscheidenheid aan agroforestrysystemen voor complexiteit. 

Uit het proces dat heeft geleid tot de factsheet komt de oproep aan onderzoekers om meer samen te werken. In de factsheet staan hiervoor concrete aanbevelingen.  Ook voor netwerkorganisatie ANN (Agroforestry Netwerk Nederland) zijn aanbevelingen verzameld. Hierbij gaat het vooral om het faciliteren van onderzoekers en de waarde van agroforestry blijven benadrukken bij beleidsmakers.