Columns & Blogs - Groen Kennisnet

Columns & Blogs

Ongezien, ongehoord en ze zijn met miljoenen

Je ziet ze niet, je hoort ze niet, maar het zijn er veel. Ze komen in het najaar met duizenden uit het oosten en ook uit Rusland, houden zich overdag schuil in de bossen en zijn ’s nachts actief op je akkers, op akkerranden en in wat ruigere weilanden. Maak je je al zorgen? Wees gerust, ik heb het over een onschuldige vogel, de houtsnip. Nou ja onschuldig, af en toe vliegt er ’s avonds of ’s nachts één tegen een raam en dan schrik je best, want het is een halve kg vogel die rechtdoor vliegt. Als nachtvliegers raken ze wellicht verdwaald en ontregeld door het licht van woonkernen.

Boer helpt grutto. Help de boer dan!

Nederland heeft het aan de stok met de Europese Unie over de grutto. De Europese Commissie is een ‘inbreukprocedure’ gestart tegen Nederland, omdat het niet goed gaat met de weidevogels. Het nieuwe kabinet zag het in mei al aankomen en besloot jaarlijks 500 miljoen extra uit te geven aan agrarisch natuurbeheer (nu 120 miljoen). Hoeveel van dat extra geld naar open grasland met weidevogelbeheer gaat is nog niet duidelijk.

Een schat aan genetische diversiteit: de Genenbank Bomen en Struiken nu online

Bomenonderzoeker Hinke Wiersma liep met haar vriend Wouter door het Roggebotzand en het Savelsbos en vertelde hem alles over haar werk voor de genenbank.

Help eenden, door minder te doen

Afgelopen zomer ontdekte de brugklasser uit mijn omgeving een onverwachte liefde voor snaterende wilde eenden. Die kwamen zo leuk op de broodkorsten af en hij vond ze zo lief en zo mooi en zo grappig, dat hij nu zelf eenden in de tuin wil en nadenkt over hoe dat dan moet. Ik laat ze liever wild, maar ik begrijp dat enthousiasme wel.

De lange weg van onderzoeksvoorstel naar uitvoering: zo'n drie jaar later

Eindelijk! De eerste proef van mijn Veni-onderzoeksbeurs is begonnen. Alle 59 graslandplantensoorten staan klaar in de kas voor de eerste metingen. Het is nu iets meer dan drie jaar geleden dat ik mijn onderzoeksvoorstel bij de Nederlandse Wetenschap Organisatie (NWO) inleverde. Waarom heeft het zo ontzettend lang geduurd om te zijn waar we nu zijn? Dat ga ik in deze blog uitleggen.

Uitblazen en terugkijken

Zo. Het is juli. Tijd van uitblazen voor iedereen die zich heeft ingespannen voor de weidevogels. Binnenhalen van pompen om die winterklaar weg te zetten is nog een laatste klusje misschien. Bijkomen kan ook goed samengaan met een gezellige zit met je vrijwilligers en veldcoördinator om op een rij te zetten hoe het ging en wat er van te leren valt, nu de herinnering nog vers is. Heeft een plasdras aanpak nodig, omdat er teveel ruigte groeit? Is er ruimte voor een kievitstrook, moet er gesnoeid worden? Bespreek het eens met elkaar.

Het Zwitserse zakmes onder de akkervogels

Tussen al het slechte nieuws over weidevogels en akkervogels is er een klein lichtpuntje: de gele kwikstaart is stabiel met in sommige gebieden zelfs een lichte neiging tot toename. Tenminste één soort waar we geen gestaag dalende trend zien. Zolang er maar genoeg wuivende graanvelden te vinden zijn, kunnen ze veilig broeden en zichzelf en de jongen voeden. Daarmee kiezen ze precies het goede gewas, want daar is het in hun broed- en opvoedperiode rustig, op een enkele langszwiepende spuitboom na.

Pompen of verzuipen

Met al die regen en vooral de grilligheid van de neerslag is dit een voorjaar van hollen en stilstaan en vaak pompen of verzuipen. Als je met haperingen koeien kon weiden of helemaal niet en als je sommige percelen nog niet eens hebt gemaaid, komen deze uitdrukkingen je vast niet vreemd voor.

Maaien met weidevogelverstand

Eindelijk droogt het land op en kan er wat gebeuren. Fijn om die eerste snede eindelijk binnen te kunnen halen en fijn dat de koeien dan eindelijk de wei in kunnen. Oempf! Dat wordt heel spannend voor de weidevogels. Grutto’s, tureluurs en slobeenden zitten nog op het nest. Voor de grutto’s in westelijk Nederland zijn sinds vorige week de kuikens aan het uitkomen, in het noorden de meeste(n) volgende week. Juist die piepjonge beestjes drukken zich in het gras bij gevaar en dan is het heel moeilijk om ze op tijd te zien.

Poekie de (boerderij)kat eet kuikens, echt waar

Wat moet ik nog zeggen over dit voorjaar? We hebben te maken met een voorjaarsmoesson. Een paar echt fanatieke weiders hebben de koeien kunnen weiden, maar tussendoor ook al weer één of twee keer opgestald. In sommige natte veenweidegebieden is nog geen koe buiten geweest. Vorige week en deze week komen er weer bakken water en intussen staat het gras maar te groeien en kun je er nog steeds niet bij.

Voorweiden als 't effe kan

Afgelopen winter was geen winter en februari was zo zacht dat het gras begon te groeien. Vaak was het zelfs lang najaarsgras dat gewoon verder groeide. Op veel plekken staat nu al een prima weidesnede waar je qua lengte heel best koeien in zou kunnen weiden, ware het niet dat het daar veel te nat voor is. Het is klimaatverandering wat de klok slaat, we zien steeds vaker die zachte najaren (met veel regen) en zachte winters en grillige maart-roert-zijn-staart taferelen in het voorjaar.

Plas-dras, maar niet te ruig

Het is nog geen voorjaar, maar vol verwachting kijken we al naar de lucht en het land, waar straks die prachtige weidevogelgeluiden weer gaan klinken. Met de neerslag die er bij dit kwakkelweer valt, komt er vanzelf water in je volvelds plas-dras of greppel plas-dras. Zet de greppel maar dicht met een bocht omhoog aan de uitloop om het op te sparen. Later komen er vast nog kansen om de pomp er voor 1 april wel bij te krijgen. Kies daar een goed moment voor en doe het zo mogelijk met een quad in plaats van een trekker.

De strijd om stofjes uit plantenwortels

Hoe meet je op een betrouwbare manier wortelexudaten – de stofjes die plantenwortels afgeven – in de bodem? Deze vraag heeft Marie Zwetsloot en haar team bijna heel 2023 bezig gehouden. Het antwoord is essentieel om door te kunnen met de inhoudelijke vragen van hun onderzoek. Waarom is dit zo moeilijk te meten?

Recept tegen de koppijn

Hebben jullie ook zo genoten van die grote troepen kieviten overal? Met duizenden tegelijk aan het foerageren op de natte weilanden, of gewoon rustend met de snavels in de wind. Het waren er vermoedelijk zoveel omdat ‘onze’ vogels gezelschap kregen van trekkers uit het noorden en oosten. Na de korte vorstperiode mis ik ze ineens, de kou heeft ze vast een eind naar het zuiden gedreven.

Dit wil ik even gezegd hebben

Elk jaar een hoogtepunt om naar uit te kijken: het Jaarbericht Weidevogels in Friesland. De Bond van Friese vogelwachten (BFVW) heeft dan uit alle hoeken van de provincie die de gegevens over het weidevogelseizoen verzameld en geeft er duiding aan. En dat is smullen! Want met cijfers weet je meer.

Scholekster doet 't nét even anders

Ze zijn lekker fel en kunnen met veel herrie over je hoofd scheuren. Ik zie ze ook opvallend vaak in bermen vlak langs de weg naar voedsel zoeken en rusten. Voor een auto spatten ze weg, vertrouwend op hun snelheid. Aan schutkleur hebben ze maling, gewoon pikzwart en helderwit met felrode snavel en poten. Ja, scholeksters hebben iets grappigs en tegendraads, vind ik (Friezen noemen hem ‘Bonte Piet’ of Strandkievit). Je ziet ze op ‘rare’ plekken broeden, zoals bedrijventerreinen, tussen treinrails en op daken in de stad. In een knotwilg of juist op een verweerde hekpaal met een holle bovenkant. En wat kieviten en grutto’s nalaten doen zij wel: insecten, wormen en kevers vangen voor hun kroost.

Grauwe kiekendief, gaaf verhaal

Het werd tijd dat ik mijn plekje ging veroveren. De Weidevogelman zie je hier regelmatig voorbij komen, maar die heeft het alleen maar over …. weidevogels. Wat dacht je van al dat andere moois dat vliegt in de weilanden, op de akkers en boerenerven. En ik kan meteen beginnen over een succesnummer!

Kievit wil vocht, insecten en weidegang

Grote troepen kieviten zie je in de weilanden en soms ook mooi dwarrelend erboven. Wat een prachtige, heldhaftige vogeltjes zijn het toch. De vogels die hier hebben gebroed krijgen versterking van kieviten uit noordelijke en oostelijke streken. Hier is veel grasland met sappige wormen en emelten. Spreeuwen en meeuwen profiteren er ook van. Af en toe spotten we wulpen en regenwulpen die op doortrek zijn en goudplevieren.

Vliegvlug maar niet heel vlug

Zo, het 15 juni hooi is binnen en de polsstokken en de drones kunnen weer opgeborgen. Het weidevogelseizoen is klaar, toch? Voor de jonge grutto’s en tureluurs eigenlijk nèt niet.

Graag meer dan een snufje van dat

Kampeerders balen van regen en wind, boeren zijn blij en opgelucht. In het weidevogelseizoen ging het met het weer ook alle kanten op. Vogels en kuikens hadden het tot en met mei goed, maar in de kwetsbare periode voor opgroeiende kuikens in juni, werd het te heet en te droog. ‘Na het maaien zo mogelijk bevloeien, of tenminste een greppel volzetten’ en ‘laat de plasdrassen langer staan’ klonken de adviezen toen.

Help de kievit aan een topjaar!

Als er één vogel optimaal profiteert van het langdurig natte voorjaar is het de kievit. Veel uitkomst van de eerste legronde en relatief weinig herleg. Eindelijk heeft de prachtige zwart-witte vogel met zijn eigenwijze kuifje een topjaar te pakken! Overigens gaat het ook lekker met de grutto en de tureluur, maar de kievit springt eruit. Veel jongen, die vlot groot worden. Op een paar polders na dan. Want er zijn plekken waar steenmarters of vossen heel veel schade aanrichten.

Spannende tijden

Al die nattigheid is natuurlijk fantastisch voor de weidevogels, maar heeft een spannende kant. De kieviten en grutto’s zijn al vroeg aan het broeden geslagen en genieten van volop hapklare wormen in de zachte zode. Het gras groeide wat trager door lage temperaturen en veel water en dat laatste zorgt er ook voor dat marters minder het land in gaan. Tot zover goed nieuws.

Kunnen wij het maken? Nou en of

Ken je hem nog, deze kreet van Bob de Bouwer en zijn team? Jarenlang was het een populaire kinderserie en ik keek graag mee. Al lezend in deze aflevering van Onze weidevogels moet ik er ineens aan denken. Er zit een portie blijmoedig zelfvertrouwen in die kreet: als we willen, dan kunnen we wel wat.

Onderzoek naar de ondergrondse taal van planten

Vroeger dacht men dat de bodem een bak voedingsstoffen was, waar plantenwortels van slurpten als waren het de rietjes van de plant. Niets is minder waar: bodems zitten vol met een gigantische diversiteit aan micro-organismen die de beschikbaarheid van voedingsstoffen bepalen. Bovendien zijn plantenwortels actief in het verwerven van die voedingsstoffen: door samen te werken met die micro-organismen, maar ook door diverse chemische stoffen uit te scheiden, zogenaamde wortelexudaten. <style> .text.author__title {font-size:100%;} </style>

De ‘wilde’ wolf: bewustwording van een landschappelijk dilemma

De terugkeer van de wolf leidt geregeld tot hevige discussies, die meestal over méér gaan dan dit dier. Dankzij de wolf staan ook de toekomst van het Nederlandse landschap en de betekenis van natuur ter discussie, stelt PhD kandidaat Eugenie van Heijgen. Ze duikt de geschiedenis in en laat zien hoe ons beeld van de wolf door de eeuwen heen veranderde.

Hebben we ook een wettelijke exoten-toets nodig?

Zeven jaar geleden kwam de Europese Unie (EU) met wetgeving over invasieve exoten, maar dit leidde in Nederland nog niet tot een bevoegdheid van gemeenten om aannemers en projectontwikkelaars te verplichten om bij het bouwrijp maken eerst duizendknoop of andere exoten te verwijderen.

Hulp dieren bij rampen = blinde vlek bij gemeenteraadsverkiezingen

Met de watersnoodramp in Limburg maar ook nu tijdens de oorlog in Oekraïne, zie je dat mensen hun dieren willen meenemen op het moment dat ze vluchten of evacueren. Toch blijkt uit een analyse van verkiezingsprogramma’s van gemeentelijke politieke partijen dat er nauwelijks aandacht is voor hulp aan dieren bij een ramp. Wat ons betreft betekent hulp aan dieren ook hulp aan mensen. Daarom de oproep aan politieke partijen, gemeenteraden en veiligheidsregio’s om het onderwerp ‘dieren en rampen’ op de agenda te zetten.

Gemeenten zijn belangrijke spelers voor vergroening van de stad

Wereldwijde uitdagingen moeten vanzelfsprekend ook op lokale schaal worden aangegaan. Als het gaat om leefbaarheid en sociale samenhang in steden en dorpen en aanpassingen aan het veranderende klimaat dan zijn gemeenten belangrijke spelers. Natuurlijk kunnen gemeenten het niet alleen. Op alle niveaus, nationaal, internationaal, bedrijven en burgers, zijn acties nodig om te komen tot een meer duurzame wereld en een klimaatramp af te wenden. Ik geloof niet in een wereldwijd ‘burgemeestersakkoord’ alleen, maar het zou wel ontzettend helpen. En uw stem kan in uw gemeente het verschil maken.

Jaag niet op zwerfkatten, maar kies voor een diervriendelijke oplossing

Zwerfkatten zijn volgens velen een plaag in de natuur. Daarom kiest provincie Friesland er elk jaar voor om honderden katten dood te schieten. Zonder te weten of die katten nou écht verwilderd waren of gewoon een eigenaar hadden. Want hoe zie je het verschil tussen een zwerfkat in het weiland of Minoes uit het dorp die fijn in de polder speelt? Dat verschil zien zelfs de experts niet op een afstand. Met als gevolg dat de dierenambulance meldingen krijgt over vermiste katten en eigenaren hun kat tevergeefs eindeloos blijven zoeken.

Kan de aanpak van exoten beter?

Waarschijnlijk heeft iedereen inmiddels wel iets gelezen of gehoord over invasieve exoten. Japanse duizendknoop staat met stip op één in de media, vanwege de schade die het kan aanrichten aan bouwwerken, infrastructuur en overwoekering van particuliere tuinen. Tussen alle berichten over duizendknoop zou je bijna vergeten dat er nog een grote groep van exotische planten, dieren en insecten is die ook voor problemen zorgt. Het levert een hoop hoofdbrekens op voor professionele terreinbeheerders, maar ook voor particulieren.